اثر برخي ويژگي هاي خاك بر توليد رواناب و هدررفت خاك در اراضي كشاورزي حوزه آبخيز چهل چاي استان گلستان

The Effects of Soil Properties on Runoff and Soil Loss Generation in the Farm Lands of the Chehel-Chai Watershed, Golestan Province

فرسايش يكي از مهم‌ترين عوامل مؤثر بر كيفيت و كميت خاك است و از مهم‌ترين مسائل زيست محيطي كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران ميباشد و ميتواند آثار مخربي بر اكوسيستم داشته باشد. پژوهش حاضر به منظور بررسي اثر برخي ويژگيهاي خاك بر رواناب و هدررفت خاك با استفاده از شبيهساز باران در اراضي كشاورزي حوزه آبخيز چهلچاي استان گلستان انجام گرفت. به اين منظور در قالب طرح كاملاً تصادفي در 36 كرت 10×10 متر از اراضي كشاورزي حوزه آبخيز چهل چاي، ميزان رواناب و هدر رفت خاك در چهار تكرار به وسيله شبيه ساز باران با شدت ثابت 2 ميليمتر بر دقيقه و مدت زمان 15 دقيقه اندازه گيري گرديد. نمونه برداري خاك نيز به صورت همزمان در داخل هر كرت انجام شد. نمونه برداري ها در مهر ماه سال 1388 صورت گرفت. نتايج هم‌بستگي پيرسون نشان داد كه از بين متغيرهاي خاك، درصد آهك، سيلت و شن ريز در سطح 1 درصد هم‌بستگي مثبت و معنيداري با رواناب داشتهاند. هم‌چنين مقاومت خاك سطحي در سطح 1 درصد، درصد ماده آلي و ازت نيز در سطح 5 درصد هم‌بستگي منفي و معنيداري با هدررفت خاك داشتند. در نهايت نتايج مدل چند متغيره نشان داد كه درصد آهك تنها عامل مؤثر در شدت توليد رواناب توليدي بوده است. هم‌چنين مقاومت خاك سطحي و درصد ماده آلي نيز از عوامل مؤثر در ميزان هدر رفت خاك بودند.

Soil erosion is one of the most important factors affecting soil quantity and quality and is environmental problems in developing countries like Iran. It can have deteriorating effects on ecosystems. This research was carried out in farm lands of the Chehel-Chai watershed, Golestan province to investigate the effect of soil properties on runoff and soil loss. Runoff and soil loss were measured in a completely randomized design in 36 plots with 10×10 m sizes in farm lands. For this reason, this study was conducted using rainfall simulator with 2 mm/min intensity and 15 min duration in 4 replicates. Soil samples were also taken in each plot. Sampling was conducted in October 2009. Results of the Pearson correlation showed that among soil properties, the contents of the lime, silt and fine sand had positive correlations with runoff at 1% confidence level. Also, soil surface resistance at 1% confidence level, the contents of the organic matter and nitrogen at 5% confidence level had negative correlations with soil loss. Finally, the results of multiple linear models showed that the content of lime is effective in estimating runoff and soil surface resistance, and organic matter is effective in estimating soil loss.