تأثير مديريت كوددهي نيتروژن بر عملكرد برنج (رقم خزر) و اجزاي آن در يك خاك شاليزاري استان گيلان

Effect of Nitrogen Fertilizing Management on Rice (Cv. Khazar) Yield and Its Components in a Paddy Soil of Guilan Province

به منظور بررسي تأثير مقادير و نوبت‌بندي كود نيتروژن بر عملكرد دانه و اجزاي عملكرد برنج (Oryza sativa L.) رقم خزر، آزمايشي در سال 1382 در يك خاك شاليزاري با بافت سبك در استان گيلان، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. در اين آزمايش شش تيمار شامل‌: شاهد(بدون استفاده از كود نيتروژن)، تيمار دوم(40 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در زمان نشاكاري)، تيمار سوم (80 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در زمان نشاكاري و پنجه‌زني)، تيمار چهارم(80 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در زمان نشاكاري، پنجه‌زني و آغاز رشد زايشي)، تيمار پنجم(120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در زمان نشاكاري و پنجه‌زني) و تيمار ششم(120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در زمان نشاكاري، پنجه‌زني و آغاز رشد زايشي) مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه بالاترين تعداد پنجه‌هاي بارور‌ در تيمار‌هاي پنجم و ششم با مصرف 120 كيلوگرم نيتروژن در دو و سه نوبت(به ترتيب 236 و 248 عدد در متر مربع) به‌دست آمد. بالاترين درصد دانه‌هاي پر (8/84 درصد)، وزن هزار دانه(1/26 گرم) و عملكرد دانه(83/4 تن در هكتار) به تيمار ششم تعلق داشت، ولي از نظر عملكرد و وزن هزار دانه، تيمارهاي چهارم و ششم با سه نوبت كوددهي اختلاف معني‌داري با يكديگر نداشتند. اين موضوع مي‌تواند از تأثير مصرف نوبت سوم كود نيتروژن در آغاز رشد زايشي و افزايش غلظت نيتروژن برگ پرچم(6/33 و 2/31 گرم نيتروژن بركيلوگرم وزن خشك برگ)، درجه سبزينگي(9/39 و 4/39) و مساحت بالاتر برگ پرچم(5/45 و 8/44 سانتي‌متر مربع) در طي دوره پرشدن دانه در اين تيمار‌ها ناشي شده باشد. تجزيه رگرسيوني نيز نشان داد كه سبزينگي برگ پرچم در 5 روز بعد از گل‌دهي و مساحت برگ پرچم به ترتيب حدود 75 و 78 درصد از تغييرات عملكرد دانه را توجيه مي‌كنند. در نتيجه، در اين مناطق مصرف سه نوبت 80 كيلوگرم نيتروژن در هكتار براي رقم برنج خزر پيشنهاد مي‌شود، زيرا با اين روش مي‌توان به عملكرد مشابهي با مصرف 120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار دست يافت.

Effect of nitrogen (N) fertilizer levels and its split applications on yield and yield components of rice (Oryza sativa L.) Cv. Khazar was investigated in a completely randomized block design with 3 replications in a paddy light soil at Guilan province, Iran, 2003. In this experiment, six treatments including: T1-control (no N fertilizer) T2- 40 kg/ha N (at transplanting time) T3- 80 kg/ha N (at transplanting, and tillering times) T4- 80 kg/ha N (at transplanting, tillering, and panicle initiation times) T5- 120 kg/ha N (at transplanting, and tillering times) and T6- 120 kg/ha N (at transplanting, tillering, and panicle initiation times) were compared. Results showed that the highest fertile tiller number was obtained in the fifth and sixth treatments with double and triple split applications of 120 kg/h N (236 and 248 m-2). The highest fertile filled spikelets percentage (84.8%), 1000-grain weight (26.1 g) and grain yield (4.83 t/ha) belonged to the sixth treatment, but grain yield and 1000-grain weight were not significantly differerent in the fourth and sixth treatments with three fertilizing times. This finding may have resulted from the third topdressing application of nitrogen fertilizer in panicle initiation and higher leaf area (44.8 and 45.5 Cm2), leaf greenness (39.4 and 39.9) and leaf nitrogen concentration (31.2 and 33.6 g/kg) during grain filling in the fourth and sixth treatments. Regression analysis also showed that flag leaf greenness (SPAD values at 5 days after flowering) and flag leaf area accounted for about 75% and 78% changes in yield, respectively. In conclusion, triple split application of 80 kgN/ha could be suggested for rice Cv. Khazar in these regions since the yield would be the same as the application of 120Kg/ha N.