بررسي عوامل مؤثر بر فرسايش و رسوبدهي واحدهاي ليتولوژي مارني با استفاده از بارانساز (مطالعه موردي مارن‌هاي حوزه حبله‌رود، استان سمنان)

Evaluating Effective Factors in Erosion and Sediment Yield in Marl Lithology by Rain Simulator: Case study, Hablehroud Basin in Semnan Province

مارن‌ها تشكيلات رسوبي ناپايدار شامل مواد شيميايي و ذرات تخريبي هستند. فرآيندهاي فرسايشي در رابطه با مارن‌ها بسيار شديد هستند؛ به‌طوري‌كه اشكال مختلف فرسايش خاك (به‌ويژه بدلندها)، ويژگي‌هاي بارز در اراضي مارني به شمار مي‌آيند. از اين‌رو، شناخت ويژگي‌هاي مؤثر در فرسايش‌پذيري مارن‌ها براي اقدامات و اتخاذ روش‌هاي اصلاحي، لازم و ضروري است. در اين پژوهش، براي بررسي فرسايش‌پذيري واحدهاي مارني حوزه آبخيز حبله‌رود، از يك بارانساز قابل حمل استفاده شد. مقادير رسوب و روان‌آب هريك از واحدهاي مارني اندازه‌گيري شد. سپس با استفاده از پارامترهاي آماري عوامل مؤثر شناسايي گرديدند. در نهايت، با استفاده از تحليل عاملي، رابطه بين ويژگي‌هاي شيميايي مارن‌ها و رسوبدهي تعيين شد و پارامترهاي تأثيرگذار در فرسايش و توليد رسوب مشخص شدند. نتايج نشان داد كه رسوبدهي، به‌ترتيب در واحدهاي مارن ژيپسي، مارن ماسه‌اي، مارن نمكي و مارن آهكي، كم شده است. هم‌چنين، با افزايش هدايت‌الكتريكي، سديم، كلر و نسبت جذب سديم و كاهش بي‌كربنات و كربنات كلسيم فعال موجود در واحدهاي مارني مختلف، شدت فرسايش و رسوبدهي بيشتر شده است.

The Marls are unstable sedimentary formations that contain chemical materials and destructive particles. Marls Erosion processes are very intensive, so different forms of erosion on the marls as badlands are of specific characteristics in marl lands. Hence, recognition of effective characteristics in marls erodibility is necessary to adopt corrective measures and methods. In this research, for assessing marls erodibility in Hablehroud watershed portable rain simulator was used. Runoff and sediment amounts were measured in each marl unit. Then effective Factors were identified using statistical parameters. Finally, by factor analysis we determined the relationship between marls chemical properties and sediment yield. Therefore, effective parameters of erosion and sediment yield were determined. Results showed sediment yield is decreased in gypsum marl, sandy marl, salt marl and limy marl. In addition, erosion and sediment yield are increased with increasing EC, Na, Cl, SAR and with decreasing TNV, HCO3 .