مطالعه توارث عملكرد دانه گندم و اجزاي آن تحت شرايط تنش و عدم تنش خشكي

Study of Yield and its Components Inheritance in Wheat under Drought and Irrigated Conditions

به منظور تعيين نحوه عمل ژن و توارث عملكرد دانه و اجزاي آن از روش تجزيه ميانگين نسل‌ها با استفاده از آزمون مقياس مشترك كه هم‌زمان تمام نسل‌ها را مورد آزمون قرار مي‌دهد، استفاده شد. اين تحقيق در مزرعه پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران واقع در كرج انجام گرفت. به منظور به دست آوردن بهترين مدل ژنتيكي براي صفات مختلف تحت شرايط آبياري معمول و تنش خشكي، ژنوتيپ‌ها و نسل‌هاي آماده شده در سال‌هاي قبل مربوط به هر تلاقي به طور جداگانه مورد ارزيابي قرار گرفتند. در آزمايش مربوط به هر تلاقي از طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار استفاده گرديد، به طوري كه در هر آزمايش دو تكرار تحت شرايط آبياري معمول و دو تكرار تحت شرايط تنش آبي قرار گرفت. صفات اندازه‌گيري شده در آزمايش‌ها عبارت بودند از: وزن بوته، تعداد پنجه، ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن سنبله‌هاي هر بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن 100 دانه و عملكرد دانه. ميانگين (m) و اثرهاي ژن‌ها شامل، اثر افزايشي (d)، اثر غالبيت (h)، اثر متقابل افزايشي × افزايشي [i]، افزايشي× غالبيت [j] و غالبيت × غالبيت [l] براي صفات مختلف مشاهده شد، ولي همه اثرهاي ژني تواما در كليه صفات مشاهده نشد. اثر غالبيت ژن‌ها مهم‌ترين عامل ژنتيكي كنترل در بيشتر صفات مورد بررسي شناخته شد. علي‌رغم معني‌دار بودن اثر افزايشي در بيشتر صفات، اهميت اين اثر كمتر از اثر غالبيت بود.ضمناً اپيستازي غالبيت × غالبيت [l] اهميت بيشتري نسبت به اپيستازي افزايشي × افزايشي [i] داشت و برآوردهاي درجه غالبيت مبين كنترل ژني بيشتر صفات به صورت غالبيت بود.

Generation mean analysis (GMA) was used to study the type of gene action and inheritance of grain yield and its components. Generation mean analysis with joint scaling test was performed. This research was conducted at research farm of college of Agriculture at the University of Tehran. The parents and their progenies ( F1, F2, BC1 & BC2) in three mating groups ( Sardari × 7007, Sardari × 7107& 7107 × 5593) were produced and planted using a randomized complete block design with four replications for each mating group. Of four replications in each experiment, two replications for drought and two replications for non-drought condition were used. The eight traits which were evaluated included grain yield, plant height, plant weight, tiller number, spike length, grains per spikes and 100 grain weight. Most of the genetic parameters including mean (m), additive (d), dominant (h), additive × additive [i], additive × dominant [j], and dominant × dominant[l] effects were significant. However, all gene effects were not significant in all traits.The dominant gene effect was the most contributor factor to inheritance of the majority of traits. For the majority of the traits, additive gene effect was significant, but its magnitude was less than dominant gene effect. Also the dominant × dominant[l] epistasis was more important than additive× additive [i] epistasis. The degree of dominance in most of traits indicated the predominance of dominant gene effects.