تأثير تنش خشكي در مراحل مختلف رشد بر عملكرد و بازده استفاده از آب پنج ژنوتيپ ارزن معمولي (Panicum miliaceum) در خراسان جنوبي

Effect of Drought Stress at Different Growth Stages on Yield and Water Use Efficiency of Five Proso Millet (Panicum miliaceum) Genotypes

به منظور بررسي واكنش ارزن معمولي به تنش خشكي در مراحل مختلف رشد، چهار ژنوتيپ اصلاح شده ارزن معمولي به همراه يك ژنوتيپ از توده محلي بيرجند انتخاب شده، در قالب يك طرح اسپليت پلات با پنج تيمار آبياري و سه تكرار در دو منطقه بيرجند و سربيشه (استان خراسان جنوبي) كاشته شد. تيمارهاي آبياري كه در كرت‌هاي اصلي قرار داشت عبارت بود از: شاهد، تنش در مرحله رويشي، تنش در مرحله ظهور خوشه، تنش در مرحله پرشدن دانه و تنش در دو مرحله رويشي و پرشدن دانه. ژنوتيپ‌هاي ارزن در كرت‌هاي فرعي قرار داشتند. تنش خشكي در مرحله ظهور خوشه باعث بيشترين كاهش در عملكرد دانه و بازده استفاده از آب شد. كاهش عملكرد عمدتاً از طريق كاهش تعداد دانه در خوشه و كاهش وزن هزار دانه ايجاد شد و تعداد خوشه در متر مربع بين تيمارهاي تنش تفاوت زيادي نداشت. اعمال تنش در مرحله رويشي تأثيري بر عملكرد و اجزاي عملكرد نداشت. اعمال تنش در مرحله ظهور خوشه به دليل اثر روي سقط گل‌ها و وزن هزار دانه سبب كاهش شاخص برداشت خوشه در بوته و شاخص برداشت دانه در خوشه گرديد. مقايسه ژنوتيپ‌ها نشان مي‌دهد ژنوتيپ K-C.M.4 از طريق توليد تعداد خوشه بيشتر و ژنوتيپ K-C.M.9 از طريق توليد دانه‌هاي سنگين تر داراي عملكرد دانه بيشتري بودند. همين ژنوتيپ‌ها بيشترين بازده استفاده از آب را نيز داشتند و شاخص برداشت اجزاي مختلف آنها نيز به طور نسبي بيشتر بود. به لحاظ شوري آب مورد استفاده در آبياري و حاصل‌خيزي كم خاك در بيرجند، عملكرد ژنوتيپ‌هاي مختلف در اين منطقه كمتر از سربيشه بود. در مجموع مي‌توان گفت در اين آزمايش ژنوتيپ K-C.M.4 براي هر دو منطقه مناسب تر بود.

In order to examine the responses of proso millet (Panicum miliaceum) to drought stress at different growth stages, four breeded genotypes and a local one of proso millet were selected and planted in a split-plot design with five irrigation treatments and three replications.This experiment was conducted in two locations, Birjand and Sarbisheh. Irrigation treatments included well - watered, drought stress at vegetative stage, ear emergence stage, seed filling stage and vegetative and seed filling stages which were considered as main- plots. The first five mentioned genotypes were considered as sub-plots. Drought stress. caused a great reduction in grain yield and WUE at ear emergence stage. This reduction represented itself in the number of seed per ear and the weight of seeds, but it didn’t have any effects on the number of ear. At ear emergence stage, the drought stress increased the floret death and loss of weight of seeds which resulted in the reduction in the harvest index of both ear per plant and seed per plant. Comparison of genotypes indicated that since K-C-M.4 had a greater number of ears and K-C-M.9 had heavier seeds that had higher grain yield. These two genotypes had the highest WUE and their harvest indices were relatively higher. Due to the salinity of water and infertility of soil in Birjand, the grain yield was lower compared with Sarbisheh. In summary, it can be said that genotype K-C-M.4 proved to be more suitable for both areas.