اثر ميزان و زمان مصرف كود نيتروژن بر تجمع و كارايي انتقال مجدد نيتروژن در برگ پرچم دو رقم گندم

Effect of Rate and Times of Nitrogen Application on Accumulation and Remobilization Efficiency of Flag Leaf in Two Wheat Cultivars

درك فيزيولوژيكي انتقال مجدد نيتروژن توسط گياه به منظور دستيابي به ارقام با كيفيت بيشتر، از اهميت ويژه‌اي در فيزيولوژي گياهي برخوردار است. در اين راستا از يك رقم گندم نان و يك رقم گندم دوروم با درصدهاي متفاوت پروتئين تحت سطوح مختلف مقدار و زمان مصرف نيتروژن با استفاده از طرح آماري اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال زراعي 81-1380 در منطقه شيراز استفاده شد. ارقام به عنوان فاكتور اصلي شامل فلات و ياواروس و مقادير و زمان‌هاي مصرف نيتروژن به صورت فاكتوريل به عنوان فاكتور‌هاي فرعي در نظر گرفته شدند. مقادير نيتروژن در سه سطح شامل 40،80 و160 كيلوگرم نيتروژن در هكتار و زمان‌هاي مصرف آن نيز در سه سطح به‌ترتيب شامل مصرف تمام نيتروژن در زمان كاشت T1 =1/2همراه با كاشت و 1/2 زمان طويل شدن ساقه = 1/3T2 همراه با كاشت،1/3 زمان طويل شدن ساقه 3/1 زمان ظهور سنبله= T3بودند. نتايج به‌دست آمده حاكي از آن بود كه بين ارقام از نظر مقدار نيتروژن برگ پرچم در مرحله رسيدگي، انتقال و كارايي انتقال مجدد نيتروژن از برگ پرچم به سمت دانه، درصد پروتئين دانه و نيز عملكرد دانه اختلاف معني داري وجود دارد. رقم ياواروس با انتقال مجدد بيشتر نيتروژن و كاراتر بودن در اين انتقال، درصد پروتئين دانه بالاتري را به ايجاد كرد. افزايش در مقدار و نيز تقسيط نيتروژن بر اغلب خصوصيات مورد اندازه‌گيري تأثير مثبت معني داري داشت. اثرات متقابل معني داري بين ارقام، مقدار و زمان مصرف نيتروژن وجود داشت كه غالباٌ حاكي از كاراتر بودن رقم ياواروس در انتقال مجدد نيتروژن از برگ پرچم با مقادير و زمان‌هاي مصرف نيتروژن بود. به طور كلي به نظر مي‌رسد كارايي انتقال مجدد نيتروژن عامل مهمي در افزايش پروتئين دانه در گندم است. هم‌چنين بالا رفتن عملكرد دانه موجب كاهش درصد پروتئين دانه مي‌گردد.

Understanding the nitrogen remobilization by plant, in order to obtain cultivars with higher quality, has specific importance in plant physiology. In this experiment, a bread and a durum wheat cultivar, were treated with different rates and times of nitrogen application, by using split factorial on the basis of randomized complete block design with three replications at Shiraz region during 2001-2002. Main plots consisted of two levels of cultivars ( Falat and Yavaros) and sub plots included nitrogen (40, 80 and 160 (kg ha-1) and times of nitrogen application (T1= all N fertilizer at planting , T2= 1/2 at planting + 1/2 during stem elongation and T3= 1/3 at planting + 1/3 during stem elongation + 1/3 at heading stage). The results showed that there was a significant difference between cultivars in flag leaf nitrogen content at maturity stage, N remobilization and its efficiency from flag leaf to grains and also grain protein percentage. Durum wheat was more efficient in nitrogen remobilization and therefore, had a higher grain protein percentage. Increase in rates and times of nitrogen application had significant effect on most of the measured traits. There were significant interactions between cultivars, rates and times of N application, indicating that durum wheat was more efficient in N remobilization from flag leaf to the grain. It appeared that N remobilization efficiency was the important factor affecting the grain protein percentage. Also increases in yield are associated with corresponding decreases in wheat protein.