بررسي اثرات سطوح مختلف شوري و نيتروژن بر تنظيم كننده‌هاي اسمزي و جذب عناصر غذايي در گندم

Effects of Salinity and Nitrogen Rates on Osmotic Adjustment and Accumulation of Mineral Nutrients in Wheat

به منظور بررسي اثرات سطوح مختلف شوري و نيتروژن بر جذب عناصر غذايي پر مصرف در ساقه و دانه گندم (رقم چمران) و نيز تجمع پرولين و كربو هيدرات در دو مرحله گل‌دهي و شيري شدن دانه‌ها در برگ پرچم، آزمايشي در شرايط آب و هوايي خوزستان (اهواز)، در مزرعه به صورت كرت‌هاي خرد شده و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو سال زراعي 83-1382 و84-1383 اجرا گرديد. در اين آزمايش پنج سطح شوري آب آبياري 1/5 (شاهد)، 5، 10، 15 و20 دسي زيمنس بر متر به عنوان فاكتور اصلي و سه سطح نيتروژن 50، 100 و 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار از كود نيترات آمونيم به عنوان فاكتور فرعي در نظر گرفته شدند. سطوح شوري به همراه آب آبياري و با استفاده از نمك‌هاي CaCl2 و NaCl و به نسبت 5 قسمت كلريد سديم و 1 قسمت كلريد كلسيم تهيه و به خاك با بافت رسي- لومي اضافه شدند. نتايج نشان داد كه به استثنا منيزيم در دانه، شوري سبب افزايش ميزان جذب و تجمع عناصر نيتروژن، كلسيم و منيزيم در ساقه و دانه گندم چمران در هر دو سال آزمايش گرديد. از مقدار پتاسيم در هر دو بخش گياه در هر دو سال با افزايش سطح شوري كاسته شد. در بين عناصر غذايي اندازه‌گيري شده در هر دو سال آزمايش، بيشترين غلظت در شوري 20 دسي زيمنس بر متر مربوط به عنصر سديم در ساقه بود كه از افزايشي معادل 17 و22 برابر به ترتيب در سال‌هاي اول و دوم نسبت به تيمار شاهد برخودار بود. كود نيتروژن (به جز پتاسيم و منيزيم در دانه) بر تجمع عناصر نيتروژن، كلسيم، پتاسيم و منيزيم در هر دو بحش ساقه و دانه گندم رقم چمران افزود. در بالاترين سطح كودي (150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار)، نيتروژن با ممانعت از جذب بيشتر سديم بر غلظت اين عناصر در هر دو بخش گندم افزود. در دو سال آزمايش، با افرايش ميزان شوري بر مقدار تجمع كربوهيدرات و پرولين در هر دو مرحله گل‌دهي و شيري شدن دانه‌ها، در برگ پرچم افزوده شد. تيماركود نيتروژن بر تجمع اين دو تركيب در مرحله گل‌دهي افزود اما در مرحله شيري شدن دانه‌ها با افزايش سطح نيتروژن بر مقدار پرولين افزوده و از مقدار كربوهيدرات برگ پرچم كاسته شد.

The influence of Nitrogen (N) rates on mineral nutrient uptake in stem and seeds, proline and carbohydrate in flag leaves of Wheat (Triticum aestivum L . Var Chamran) under saline conditions was studied in a field experiment in 2003 and 2004. The experiment was conducted using a split plot design with three replications. The treatments comprised five levels of salinity: 1.5, 5, 10, 15 and 20 ds/m in main plot and three nitrogen levels: 50 , 100 and 150 kg N/ha in sub plot. Salinity treatments were applied in a clay–loam soil by water with NaCl and CaCl2 (5:1 by wt ). The results showed, the nutrient uptake was influenced by both salinity and N treatments. With the Exception of magnesium in seed, salinity increased nitrogen, calcium and magnesium concentrations in seed and stem in both years. By increasing salinity levels, the concentration of potassium in stem and seed decreased and Sodium concentration increased. In the stem the concentration of Sodium in the 20 ds/m was about 17 and 22 times more in the first and second year, respectively. In these experiments, by increasing salinity and nitrogen treatments, proline concentration in flag leaves increased in the two stages (flowering and milky stages) in both years. Salinity had similar effect on carbohydrate accumulation in both stages, but nitrogen treatment had two different effects on carohydrate concentration. In flowering stage, by increasing nitrogen application, carohydrate concentration increased but in milky stage decreased.