تعيين اندازه واحدهاي بهره برداري مرتعي با استفاده از عوامل اكولوژيكي - اقتصادي اجتماعي در حوزه آبخيز شمالي رودخانه كوهرنگ

Determination of Range Units Size By Socioeconomic- Ecological Factors in the Northern Watershed of Kouhrang River

حوزه آبخيز شمالي رودخانه كوهرنگ با وسعتي معادل 68437 هكتار در شمال غربي استان چهارمحال و بختياري بين طول‌هاي جغرافيايي ′54 °49 تا ′9 °50 و عرض‌هاي جغرافيايي ′8 °32 تا ′36 °32 واقع است.از اين رو تعادل منطقي بين تعداد بهره بردار و توان توليدي مراتع و اندازه مناسب گله در واحدهاي بهره برداري مرتعي ضرورت دارد. تعيين اندازه مناسب مرتع به ازاي هر خانوار مرتعدار كه در اين اندازه از مرتع بتواند علاوه بر تأمين نيازهاي وابسته به مرتع‌داري، معيشت مناسبي را براي خانوار ايجاد كند، اهميت دارد.. هدف اصلي اين مطالعه, تعيين اندازه مناسب واحدهاي بهره برداري مرتعي به ازاي هر خانوار جهت چراي دام در زمان مناسب استفاده از مراتع با استفاده از عوامل بوم شناختي، اقتصادي - اجتماعي است. در اين راستا پس از شناسايي سامان‌هاي عرفي اقدام به تعيين توان توليدي و ظرفيت مجاز مراتع منطقه مورد مطالعه شد. سپس با بررسي هزينه‌ها و درآمدهاي دامداري متكي به مرتع و تعيين درآمدهاي حاصل از آن، اندازه مناسب گله به نحوي تعيين شد كه بتواند هزينه‌هاي خانوار را با توجه به سطح معاش تعيين شده، تأمين كند. با اعمال زمان‌هاي مختلف بهره برداري از مراتع، اندازه مناسب مرتع به ازاي هر خانوار تعيين گرديد. تعداد 10 تيپ گياهي با ظرفيت 91/0 واحد دامي در ماه در هكتار در حوزه مورد مطالعه گسترش دارد. 46 سامان عرفي و قسمتي از 6 سامان عرفي ديگر هم در حوزه مورد مطالعه وجود داردكه ميانگين هر سامان عرفي معادل 1510 هكتار با تعداد متوسط 8/36 خانوار در هر واحد است. سهم هرخانوار از اراضي مرتعي قابل استفاده دام در وضع موجود حدود 41 هكتار است. حداقل اندازه مناسب از مرتع و دام به ازاي هر خانوار كه بتواند در اين اندازه، هزينه‌هاي سالانه خانوار را تأمين كند به ترتيب 520 هكتار و 142 واحد دامي از گله‌اي مخلوط با نسبت 3 به 2 گوسفند به بز در يك فصل چراي يكصد روزه است. نتايج نشان مي‌دهد كه توان توليدي مراتع در وضع موجود در واحدهاي مرتعي تحت تأثير اندازه گله و سهم هر خانوار از اراضي كشاورزي و تعداد خانوار در هر واحد مرتعي قرار دارد. واحد مرتعي و سطح معاش تعريف شده داراي تأثير معني‌داري در سطح 5 درصد بر روي اندازه مناسب مرتع به ازاي هر خانوار دارد.

Northern watershed of Kouhrang River with the area of 68437 hectares is located in northwestern Chahar Mahal and Bakhtiary province within 49ْ 54ً to 50ْ 9ً E longitude and 32ْ 83ً to 32ْ 36ً N latitude.Making a balance and equilibrium between the number of ranchers, the rangeland production potential and appropriate flock size in each utilization unit is a necessary task. It is a matter of importance to determine suitable ranch size based on pastoral household but suitable household livelihood as well. The main goal of this study is to determine utilization unit size based on ecologic and socioeconomic factors for each household. Along with detecting the ranch allotments, the range capacity and its productivity potential were studied. Then, based on expenses and the revenues resulting from herdship,(on ranges), the suitable flock size for fulfillment of the household expenses regarding the range utilization periods, the suitable range size per household was determined. 10 vegetation types with 0.91 AUM per hectares grazing capacity were detected in studied area. There are 46 range allotments and some parts of other 6 range allotments in studied area with average area at 1510 hectares. Average pastoral household is 36.8 per unit range allotments. Pastoral households share at rangelands is 41 hectares now. The minimum and suitable ranch area for each pastoral household which can provide annual needs and costs is 520 hectares and 142 animal unit at a mix flock at 3 to 2 ratio of sheep to goat for a 100 – dayes grazing season. The result of this study showed that production potential at each range unit is influenced by flock size, household share on farming lands, and the household numbers on each ranch unit. Ranch unit and the livelihood level, have significant influence at 5% level on suitable ranch size per household.