علماي اماميه و نجوم جديد در ايران عصر قاجار

Imamate Shiite Ulama and the Modern Astronomy in Qajar Period

بر خلاف كليشۀ رايج در بارۀ تقابل علماي اماميه با نجوم جديد در عصر قاجار، تا به حال شاهدي از مخالفت صريح و گستردۀ علماي اماميه با نجوم جديد بر اساس آموزه‌هاي ديني در آن دوران، آن طور كه در ماجراي گاليله و كليساي كاتوليك شاهدش هستيم، يافت نشده است. تنها دو مخالفت از سوي ملا مهدي نراقي و محمدحسين شهرستاني وجود دارد كه نه به دلايل ديني بلكه بر اساس دانش سنتي ايشان از نجوم و فلسفۀ طبيعي ارسطويي ابراز شده است. علما به خاطر تطبيق نجوم قديم بر آيات و روايات مخالف نجوم جديد نبودند. علاوه بر اين علما دلبستگي‌اي به تنجيم نداشتند و آن را حرام مي‌دانستند و معمولاً وجود احاديث تنجيمي را مؤيد تنجيم رايج نمي‌ديدند و در نتيجه به خاطر تنجيم مدافع نجوم قديم نبودند. بنا بر اين انگيزه‌اي براي مخالفت با نجوم جديد نداشتند. علما خود را متولي كيهان‌شناسي نمي‌دانستند، بنا بر اين كيهان‌شناسي جديد رقيبي براي ايشان محسوب نمي‌شد تا اينكه هبةالدين شهرستاني كتاب الاسلام والهيئة را نوشت. او در آن كتاب مي‌خواست نشان دهد كه آيات و روايت نه تنها با نجوم جديد مخالف نيستند، بلكه مؤيد آن هستند.

Contrary to the current cliché concerning the opposition of the Imamate Shiite Ulama to the modern astronomy in the Qajar period, there is no evidence showing their literal or explicit objection of the modern astronomy based on Islamic doctrines, as one finds in the story of Galileo and Catholic Church. Although only for two oppositions we have evidence: Mahdī Narāqī and Muḥammad-Ḥusayn Shahristānī, their opposition were not because of their religious ideas, but for their traditional learnings of the Ptolemaic astronomy and Aristotelian philosophy. Ulama did not extract a cosmology according to the Ptolemaic astronomy from Quranic verses and hadiths. Ulama even did not believe in the astrology and thus did not advocate Ptolemaic astronomy because of astrology. Accordingly they had no religious motivation to defend Ptolemaic astronomy against the modern astronomy. They were not the pretenders of a cosmology, thus they did not see the modern astronomy as their rival. Finally, Hibat al-Dīn Shahristānī in his al-Islām wa al-Hayʾa not only was not against the modern astronomy but also he believed that they admit the holy Quran and Islamic hadiths