مسألۀ كيفيات ثانويه در فلسفۀ ابن سينا

The Problem of Secondary Qualities in Ibn Sina’s Philosophy

كيفيات ثانويۀ اشياء و تمايزشان با كيفيات به‌اصطلاح اوليه از مباحث مهم و برجستۀ در صدر تاريخ فلسفه و علم‌شناسي جديد بوده است . صورت‌بندي‌هاي اوليه و جدي و تأثيرگذار اين كيفيات با نام گاليله و لاك پيوند خورده است.اما توجه به ويژگي خاص اين نوع كيفيات اشياء در تاريخ فكر و فلسفه بي‌سابقه نبوده است و ريشه‌هاي آن را در مباحث فيلسوفان يوناني و متفكران قرون وسطي نيز مي‌توان ديد.ابن سينا از جمله فيلسوفاني است كه در ذيل بحث از كيفيات محسوسۀ اشياء در طبيعيات و علم النفس به اين موضوع وارد شده است.ابن سينا نيز بر دشواري اثبات وجود عيني اين كيفيات در اشياء صحه مي‌گذارد و گزارشي از سابقۀ اين بحث در ميان متفكران يوناني به‌دست مي‌دهد. سپس به تفصيل و جداگانه به كيفيات محسوسۀ مربوط به هر كدام از حواس پنج گانه مي‌پردازد و در بارۀ نحوۀ وجود اين كيفيات در خارج بحث مي‌كند. داوري ابن سينا در بارۀ وجود عيني اين كيفيات يكسان نيست و احكام متفاوتي در بارۀ كيفيات ادراكي مربوط به سامعه و باصره و لامسه و ذائقه و شامه دارد. در اين مقاله به مسألۀ كيفيات ثانويه در فلسفۀ ابن سينا و رأي او در باب وجود عيني يا ذهني اين كيفيات بر حسب قواي گوناگون حسي پرداخته مي‌شود.

The secondary qualities and their distinction with primary qualities were an important issue in early modern philosophy and science history, but discussions on them was not unprecedented.in ancient philosophy, some philosophers also denied their external existence. In Islamic philosophy, Ibn Sīnā in his natural philosophy addressed these qualities under the title of sensory qualities. Ibn Sīnā s judgment about their external existence is not the same. In this article, I describe his position about the existence of sensory qualities