اثرات تنش شوري بر جوانه زني، رشد رويشي و برخي خصوصيات فيزيولوژيكي ارقام كلزاي پائيزه

Effects of Salt Stress on Germination, Vegetative Growth and some Physiological Characteristics of Canola

به منظور مطالعه آثار تنش شوري بر جوانه زني، رشد رويشي و برخي از خصوصيات فيزيولوژيكي ارقام كلزا، آزمايشي در سال 1383 در دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد باهنر كرمان در دو مرحله جوانه زني و رشد رويشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 4 تكرار انجام گرفت. تركيبات تيماري شامل سطوح سه واريته (كبرا × رجنت، سرز و اكاپي)، دو نوع نمك (كلريد سديم و كلريد كلسيم) و چهار سطح شوري (12 ،8 ، 4 و 0 دسي زيمنس بر متر) بودند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه سطوح مختلف شوري اثر بسيار معني‌داري را بر درصد جوانه زني، يك‌نواختي جوانه زني، سرعت جوانه زني، طول ريشه چه و طول ساقه چه در پايان مرحله جوانه زني و وزن خشك ساقه، طول ساقه، قطر ساقه و تعداد گره در ساقه در مرحله رشد رويشي داشتند (P<0.001) ولي بين دو نوع نمك در هيچ يك از صفات اندازه‌گيري شده اختلاف معني‌داري مشاهده نگرديد. با افزايش شوري كليه صفات مذكور كاهش يافتند به گونه‌اي كه بالاترين ميزان هر يك از صفات متعلق به تيمار شاهد و كمترين آن متعلق به تيمار 12dS/m بود و تنها نشت يوني غشا با افزايش غلظت نمك به طور معني‌داري افزايش يافت. مقايسه ميانگين‌ها نشان داد در مرحله جوانه زني، درصد جوانه زني و يك‌نواختي جوانه زني و در مرحله رشد رويشي تعداد گره نسبت به ساير صفات كمتر تحت تأثير شوري قرار گرفتند و تنها با افزايش شوري به12dS/m كاهش معني‌داري را نشان دادند. هم‌چنين اختلافاتي بين ارقام از نظر كليه صفات مورد مطالعه (به استثناي نشت يوني غشا) ملاحظه شد (P<0.001). با اين وجود مقايسه ميانگين‌ها نشان داد عكس‌العمل ارقام در دو مرحله جوانه زني و رشد رويشي متفاوت و بدين صورت بود كه در مرحله جوانه زني از نظر كليه صفات مورد مطالعه رقم سرز حساس‌ترين و رقم كبرا × رجنت مقاوم‌ترين بودند و اختلاف معني‌داري بين ارقام اكاپي و كبرا × رجنت وجود نداشت. اما در مرحله رشد رويشي رقم اكاپي نسبت به رقم كبرا × رجنت رشد كمتري داشته و اختلاف معني‌داري بين اين دو رقم مشاهده گرديد. بنابراين به نظر مي‌رسد كه ارزيابي عكس‌العمل صفات رشدي در مرحله جوانه زني براي تعيين تحمل به شوري ارقام كلزا مؤثر نباشد.

In order to study the effects of salinity on germination, vegetative growth and some physiological characteristics of canola cultivars, two experiments were conducted at Research Station of Agricultural College of University of Kerman in 2004. The experimental design was a Completely Randomized Block with four replications. Treatments comprised all combinations of different levels of three factors including variety (Kobra × Regent, Ceres and Okapi), salt type (NaCl, CaCl2) and electrical conductivity of saline solution (0, 4, 8, 12 dS/m). Results of variance analysis showed that salinity has a very significant effect on germination percentage, germination homogeneity, germination rate, rootlet and polomul length at the end of the germination stage. Shoot length, dry weight, diameter and number of nodes per shoot were significantly affected also by salinity at vegetative growth. Regarding the two types of salt, none of the measured traits were significantly different. All the mentioned traits decreased with increasing salinity the highest and the lowest values were recorded at control and at 12 dS/m salinity levels. Membrane ion leakage was the only trait which increased significantly. Comparison of means showed germination percentage and germination homogeneity at germination stage and the number of nodes at vegetative growth stage were affected less than other traits by salinity, and they only decreased significantly with increasing salinity to 12dS/m. The effect of cultivar on these traits was also significant (P<0.001). In both growth stages, cultivars response to salinity was different. At germination stage, Ceres and Kobra * Regent cultivars were the most sensitive and tolerant ones in terms of all traits and there was no significant difference between Okapi and Kobra *Regent. At vegetative growth stage, however, Okapi showed less growth than Kobra * Regent and their difference was significant. It seems that evaluation of traits response at germination stage can not be effective to determine salt tolerance of canola cultivars.