ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك تحت تأثير پخش سيلاب در ايستگاه قره‌چريان زنجان

Physical and Chemical Soil Properties as Affected by the Flood Spreading in Garehcharyan Plain, Zanjan

پخش سيلاب يكي از روش‌هاي مناسب در مهار سيلاب‌ها و حفظ آب و خاك در مناطق خشك و نيمه‌خشك است. با توجه به اين‌كه ويژگي‌هاي خاك ممكن است تحت تأثير پخش سيلاب قرار گيرند، در اين بررسي تأثير پخش سيلاب بر ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك در پهنه پخش سيلاب قره‌چريان واقع در شمال غربي زنجان در سال 1389 بررسي گرديد. براي اين منظور سه عرصه پخش سيلاب همراه با يك عرصه شاهد جهت نمونه‌برداري خاك انتخاب شد. در هر عرصه پخش، هشت مكان و در عرصه شاهد، سه مكان تحت نمونه‌برداري خاك قرار گرفت. در اين راستا 216 نمونه خاك از سه عرصه پخش همراه با 27 نمونه از عرصه شاهد برداشت شد. نفوذپذيري خاك نيز با استفاده از استوانه‌هاي مضاعف در سه مكان در هر عرصه پخش و عرصه شاهد اندازه‌گيري شد. بررسي ويژگي‌هاي فيزيكي خاك نشان داد كه پخش سيلاب اثر كاهشي معني‌دار(0/001 P<) بر نفوذپذيري و آب قابل دسترس خاك داشت. كاهش نفوذپذيري خاك در عرصه‌هاي پخش نسبت به عرصه شاهد به‌دليل كاهش درصد شن و افزايش درصد رس بود. هم‌بستگي معني‌دار منفي بين مقدار آب قابل دسترس و ميزان رس خاك نيز وجود داشت(0/05 P<). ويژگي‌هاي شيميايي خاك شامل شوري، پتاسيم و بي‌كربنات بر خلاف اسيديته، آهك و ازت در عرصه‌هاي پخش سيلاب افزايش يافتند(0/001 P<). تفاوت مقدار ماده آلي و كربنات در عرصه‌هاي پخش و عرصه شاهد معني‌دار نبود. اين پژوهش آشكار كرد كه كنترل بار معلق و نمك‌هاي محلول در سيلاب به منظور جلوگيري از افت كيفيت فيزيكي (نفوذپذيري و آب قابل دسترس) و شيميايي خاك (شوري و بي‌كربنات) در عرصه‌هاي پخش و افزايش كارايي اين روش حائز اهميت است.

Flood spreading is one of the suitable methods to control the floods and conservation of soil and water in arid and semi-arid regions. Since soil properties may be influenced by the flood spreading, this study was carried out to investigate the effect of the flood spreading on physicochemical soil properties in Garacharyan plain located in North West of Zanjan in 2009. Three flooded areas and one control area were selected for soil sampling. Two hundred sixteen soil samples and twenty seven soil samples were taken from three flooded areas and control area, respectively. Soil infiltrability was also measured at three points both in the flooded areas and in control area. Results of the physical soil properties indicated that the soil infiltrability and available water content were significantly (p< 0.001) affected by the flood spreading in the study plains. With a decrease in sand percentage and an increase in clay in the flooded areas, soil infiltrability strongly declined. The available water content negatively correlated (p< 0.001) with clay in the areas. Soil chemical properties, including salinity, potassium, and bicarbonate, contrary to pH and total neutralizing carbonates and nitrogen, significantly (p< 0.001) increased in the flooded areas as compared with control area. Increasing of the salinity in the flood plains is associated with potassium in the flood plains (p< 0.001). There was no significant difference in organic matter and carbonate contents between the flooded areas and control area. The study revealed that controlling suspended load and solvent solids in the floods is necessary to prevent the degradation of the soil physicochemical properties (porosity, infiltration, plant water supply, and salinity and bicarbonate) and as a result improve the effectiveness of the flood spreading method in the flooded areas.