مهم‌ترين عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش رويشگاه‌ گونه‌هاي گياهي با روش تحليل سلسله مراتبي و رگرسيون لجستيك (مطالعه موردي: مراتع لار مازندران)

The Most Important Environmental Factors Effective on Habitat of Plant Species Using Analytical Hierarchy Process and Logistic Methods (Case study: Lar Rangeland of Mazandaran)

در يك اكوسيستم طبيعي بين پوشش گياهي و عوامل محيطي مختلف ارتباط تنگاتنگي وجود دارد. هدف پژوهش حاضر امكان كاربرد فرآيند تحليل سلسله مراتبي براي تعيين اين ارتباط است. براي اين منظور از روش رگرسيون لجستيك كه در آن اندازه­گيري­هاي پوشش و عوامل محيطي صورت مي­گيرد، به­عنوان روش كنترل استفاده شد. ابتدا منطقه بر اساس ويژگي­ هاي شيب، جهت و ارتفاع به 33 واحد همگن تقسيم شد. 26 پرسشنامه براي هر سايت طراحي و پر شد. پرسشنامه­ ها بر اساس سه معيار اصلي خاك، فيزيوگرافي، اقليم و زير معيارهاي عوامل خاكي، فيزيوگرافي و اقليمي طراحي شدند. سپس با توجه به ميزان حضور گونه­ هاي موردمطالعه در هر يك از طبقات معيارها و زير معيارها، امتيازدهي به آن عامل محيطي صورت گرفت. با اولويت­ بندي مشخصه­ هاي تأثيرگذار در طراحي اين مدل براي هرگونه به‌طور جداگانه، داده­ ها آماده استفاده در محيط نرم ­افزار Expert Choice شدند و ضريب ناسازگاري هر پرسشنامه محاسبه گرديد. همچنين در هر واحد نمونه­ برداري تعداد 10 پلات به‌طور تصادفي مستقر شد و در هر يك 2 نمونه خاك از عمق 0-15 و 15-30 سانتيمتر خاك گرفته شد. 14 ويژگي خاك، سه ويژگي فيزيوگرافي و 5 ويژگي اقليمي اندازه ­گيري شدند. با استفاده از داده­هاي محيطي مهم‌ترين عوامل محيطي مؤثر بر گونه­هاي غالب با روش رگرسيون لجستيك تعيين و با كمك صحت كلي طبقه­ بندي و ضريب همبستگي ارزيابي شدند. نتايج رگرسيون لجستيك نشان داد كه از ميان عوامل محيطي مطالعه شده، به ترتيب عوامل خاكي، عوامل فيزيوگرافي و عوامل اقليمي در پراكنش گونه ­هاي موردمطالعه در منطقه نقش بيشتري داشتند و روش تحليل سلسله مراتبي نيز توانست اين ارتباط را به‌خوبي نشان دهد. لذا پيشنهاد مي­ شود درصورت شناخت كافي كارشناسان از منطقه، براي تعيين مهم‌ترين عوامل محيطي تأثيرگذار بر گونه­ هاي گياهي از روش سريع­ تر و كم­ هزينه ­تر تحليل سلسله مراتبي به‌جاي روش­هاي پرهزينه ­تر و زمان‌برتر استفاده شود.

There is closely interrelation between vegetation and environmental factors in a natural ecosystem. The aim of this study is applicability of analytical hierarchy process for this relationship. For this purpose was used logistic regression (that was done in it measurements of vegetation and environmental factors) as control method. First, study area was divided into 33 homogeneous units on slope, aspect and elevation. Then 26 designed questionnaires were filled for each site. Questionnaires were designed on basis three main criteria of soil, physiographic and climate and sub-criteria included soil, physiographic features and climatic characteristics. Then according to the presence of studied plant species in the criteria and sub-criteria classes, scoring was done for the environmental factor. Effective factors were prioritize and prepared for use in Expert Choice for each plant species separately and also incompatibility coefficient of each questionnaire was calculated.10 sampling plot were established and two soil samples were gathered from two depth of 0-15, 15-30 cm in each sampling site. 14 soil characteristics, 3 physiographic factors and 5 climate factors were measured. Most important factors affected on dominant species were determined with these environmental data with using logistic regression and were assessed using total accuracy of classification and correlation coefficient. The results of Logistic regression showed that the environmental factors studied, the soil has a significant role in the distribution of species and physiographic and climatic factors in subsequent courses in the degree of importance. Also AHP method is able to well represent this connection. If experts have sufficient knowledge about of region, it is suggested to use the method of less costly and time-consuming AHP than else methods that require more cost and time.