بررسي رده‌شناختي ساخت‌هاي سببي در تركي آذري بر اساس الگوي رده‌شناسي كامري

Typological Study of Causative Constructions in Azeri-Turkish based on Comrie's Typological Model

سببي‌ها جزء جهاني‌هاي ذهن هستند و همواره در همۀ زبان‌ها خود را نمايان مي‌سازند. از ميان ابزارهاي متعدد موجود در زبان‌ها براي بيان مفهوم سببيّت، ساخت سببي ساخت‌واژي، واژگاني و تحليلي در تمام زبان‌ها مشترك هستند. البته بسامد و ميزان وقوع هر يك از اين ساختارها از زباني به زبان ديگر متفاوت است. هدف پژوهش حاضر توصيف و تحليل انواع ساخت‌هاي سببي در تركي آذري بر اساس الگوي رده‌شناختي كامري (1989) است و اين‌كه زبان تركي آذري از چه ابزارهايي براي بيان مفهوم سببيّت استفاده مي‌كند. گونۀ زباني مورد بررسي در اين پژوهش در منطقۀ شمال غرب ايران در استان‌هاي اردبيل، آذربايجان شرقي و آذربايجان غربي تكلم مي‌شود. در جمع‌آوري داده‌ها عمدتاً از روش كتابخانه‌اي و در صورت نياز به داده‌هاي بيشتر از مصاحبه با ده گويشور (5 مرد و 5 زن) در رده‌هاي سني 45 الي 80 سال از بي‌سواد تا تحصيل‌كرده استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد با توجه به ديدگاه‌هاي رده‌شناختي غالب مي‌توان گفت در زبان تركي آذري علاوه بر استفاده از انواع سببي‌هاي ساخت‌واژي، واژگاني، تحليلي، همكردي، گفتماني و ساخت‌هاي سببي مركب، ساخت سببي ساخت‌واژي به دليل ويژگي پيوندي بودن زبان تركي بسيار زاياتر از انواع ديگر است و به طور بالقوه با افزودن وند سببي‌ساز مي‌توان هر محمول غيرسببي را به محمول سببي تبديل نمود.

Causatives are part of minds universalities and they are always expressed in all languages. Among several available instruments for encoding causative notion, morphological, lexical, and analytic causative constructions are common in languages. But the frequency and amount of their occurrence are different among them. This research aims in describing and analyzing different types of causative constructions in Azeri Turkish based on Comrie (1989) typological model and knowing about the used methods for causativisation. This research's language variety is spoken in west-north of Iran in Ardabil, eastern and western Azerbaijan provinces. The data are mostly gathered via documental method and interviewing 10 speakers (5 males and 5 females) from illiterate to educated levels in the age ranges of 45-80 years. The results show that based on the prominent typological views, it can be said that in Azeri-Turkish language in addition of using morphological, lexical, analytic, compound, and discoursal causatives, morphological causativisation is much more generative than the others due to agglutinative nature of this language, and potentially every non-causative predicate can change to causative by adding causative morpheme.