فلك علاء تبريزي و سه متن آموزشي كهن دانش استيفا

“Falak ʿAlā Tabrīzī” and Three Ancient Educational Texts about Art of Accountancy

عبداللّه بن علي بن محمد تبريزي مشهور به فلك علاء تبريزي از نويسندگان اواخر قرن هفتم و اوايل قرن هشتم هجري است. وي سه متن آموزشي در صناعت ترسل و استيفا تأليف كرده كه با نام‌هاي قانون‌السعادة، لطايف شرفي و سعادت‌نامه در فهرست نسخه‌هاي خطي معرفي شده‌اند. يكي از مهم‌ترين دلايل اهميت اين سه اثر قرار گرفتن آنها در شمار كهن‌ترين متون آموزشي استيفاي زبان فارسي است كه تاكنون شناخته شده‌اند و متأسفانه هيچ چاپ علمي و انتقادي‌ از آنها منتشر نشده است. در اين پژوهش كوشش شده است، ضمن ارا‌ئهٔ شرح مستندي از احوال فلك علاء تبريزي، از لابه‌لاي آثار او، به تحليل و بررسي وجوه امتياز و اهميتشان در دانش استيفا پرداخته شود. همچنين با مقايسۀ اين سه اثر به ضرورت مراجعه به هر سه متن در تصحيح هر يك از آنها و همچنين در پژوهش‌هاي لغوي پيرامون اصطلاحات مندرج در اين آثار پرداخته‌ شده است.

ʿAbdullāh ibn ʿAlī ibn Muḥammad Tabrīzī known as “Falak ʿAlā Tabrīzī”, the author of the late 7th and early 8th AH, had three educational books on Letter Writing and Accountancy (Istīfā) named Laṭāʾif Sharafī, Saʿādat-Nāmah and Qānūn al- Saʿādat. These three are of the oldest books on Accountancy (Istīfā) education ever known which unfortunately have not been scientifically and critically published yet. In this article, the biography of the author and the importance of his books in the art of Accountancy (Istīfā) are discussed. As a result, by comparing the books, we find it necessary to refer to all three of them in their critical edition and lexical studies of the terms contained therein.