مقايسه چند عصاره گير شيميايي جهت تعيين مقدار روي قابل استفاده آفتابگردان در خاك هاي آهكي آلوده به فلزات سنگين

Comparison of Several Chemical Extracts for the Determination of Zinc Bioavailability to Sunflower in Heavy Metal-Contaminated Calcareous Soils

عنصر روي يكي از عناصر غذايي كم‌نياز گياه محسوب مي‌شود و اغلب كمبود آن در خاك‌هاي آهكي گزارش مي‌شود. مقدار روي كل خاك، ضرورتاً بيان‌گر قابليت ‌استفاده روي براي گياه نيست. بنابراين يافتن عصاره‌گيرهاي مناسب، به منظور تخمين روي قابل‌استفاده گياه در خاك حائز اهميت مي‌باشد. با توجه به اينكه در خاك‌هاي آهكي آلوده به فلزات سنگين در ايران اطلاعات كمي در رابطه با روي قابل ‌استفاده در دسترس است، لذا ارزيابي وضعيت روي قابل ‌استفاده براي گياهان به­وسيلۀ عصاره‌گيرهاي شيميايي بسيار مهم و ضروري است. هدف اين پژوهش ارزيابي روش‌هاي عصاره‌گيري مهليچ 3،AB-DTPA و DTPA-TEA در برآورد روي قابل‌ استفاده آفتابگردان در نه خاك آلوده به فلزات سنگين بود. شاخص‌هاي گياه آفتابگردان شامل ماده خشك، غلظت و جذب روي در يك آزمايش گلداني تعيين شدند. نتايج نشان­داد در خاك‌هاي آلوده، بيشترين مقدار روي با روش AB-DTPA و كمترين مقدار آن با روش DTPA-TEA عصاره‌گيري شد. در خاك‌هاي آلوده روي عصاره‌گيري‌شده با DTPA-TEA با غلظت و جذب روي همبستگي معني‌داري داشت (78/0=r). همچنين بين روي عصاره‌گيري‌شده با مهليچ 3 با غلظت (0/68=r) و جذب روي گياه (0/80=r) همبستگي معني‌داري وجود داشت. به اين ترتيب مي‌توان نتيجه گرفت كه روش‌هاي DTPA-TEA و مهليچ 3 توانايي برآورد روي قابل‌استفاده آفتابگردان در خاك‌هاي آلوده را دارا مي‌باشند.

Zinc is one of the essential micronutrients for plant growth and its deficit is often reported in calcareous soils. The total amount of soil Zn does not necessarily indicate Zn availability for plant. Therefore, finding an appropriate extractant, in order to estimate plant available Zn in soil is important. Considering that little information in Iran is available regarding available Zn, in heavy metals contaminated calcareous soils, therefore, assessment of status of available Zn for plants by chemical extractants is very important and necessary. The aim of this research was to assess extraction methods Mehlich 3, AB-DTPA and DTPA-TEA to estimate the sunflower available Zn in 9 contaminated soils. Sunflower plant parameters including dry matter, concentration, and Zn uptake were determined in a pot experiment. The results showed that in contaminated soils, the highest concentration of Zn by use of AB-DTPA and the lowest concentration of Zn by use of DTPA-TEA were extracted. Moreover, in contaminated soils significant correlation wasfound between extracted Zn by DTPA-TEA with concentration and Zn uptake (r=0.78). There were significant correlations between extracted Zn by Mehlich 3 with concentration (r=0.68) and Zn uptake by plant (r=0.80). Thus, it can be concluded that DTPA-TEA and Mehlich 3 methodes can be used to estimate the ability of sunflower-available Zn in contaminated soils.