بررسي گرده‌شناسي Carex L. در ايران با تأكيد بر سيستماتيك

The Palynological Study of Carex L. with emphasis on Systematics in Iran

جنس Carex L. با 62 گونه از 4 زيرجنس و 30 بخشه در ايران شناخته مي‌شود. اين جنس داراي گروه‌هاي تاكسونوميكي پيچيدۀ متعددي است كه ارزيابي صفت‌هاي تشخيصي و افتراقي را در آن ضروري مي‌كنند. صفت‌هاي زايشي به‌ويژه گل‌آذين و گل اهميت افتراقي زيادي در تمايز تاكسونوميكي و مرزبندي آرايه‌ها در تيرۀ Cyperaceae و جنس Carex دارند. در مطالعۀ حاضر، صفت‌هاي ريخت‌شناسي دانۀ گردۀ 48 آرايۀ جنس Carex از نمونه‌هاي هرباريومي مؤسسۀ تحقيقات گياه‌پزشكي كشور (IRAN) و دانشگاه شهيد بهشتي (HSBU) ارزيابي و با نرم‌افزار PAST نسخۀ 17/2 تحت آناليز خوشه‌بندي و تجزيه به مولفه‌هاي اصلي بررسي شد. آناليز خوشه‌اي بر اساس داده‌هاي گرده‌شناسي، طبقه‌بندي زيرجنس و بخشه‌هاي موجود در فلور ايران و فلورا ايرانيكا را تأييد مي‌كند؛ با‌وجود‌اين، صفت‌هاي گرده‌شناسي در كنار ساير صفت‌ها در تعيين محدودۀ گونه‌ها مؤثر هستند. دانه‌هاي گرده در اين جنس به‌علت بسته‌شدن منافذ موسوم به هارمومگاتي (پديده‌اي كه در گياهان رطوبت‌پسند رخ مي‌دهد و طي آن دانۀ گرده به‌منظور حفظ آب به حالت چروكيده در‌مي‌آيد) تغيير شكل داده‌اند. گفتني است دانه‌هاي گردۀ اين جنس در ايران در اندازۀ كوچك تا متوسط طبقه‌بندي مي‌شوند؛ علاوه‌براين، برخي صفت‌ها مانند تعداد منافذ و تزيينات سگزين در اين جنس بيان‌كنندۀگرايش‌هاي تكاملي‌اند.

The Carex L. includes 62 species of 4 subgenus belonging to 30 sections in Iran. This genus has numerous complex taxonomic groups that make it necessary to evaluate the diagnostic and differential traits. The reproductive characters especially inflorescent showing the high value to taxonomic delimitation in Cyperaceae as well Carex. This study examined 48 taxa of Carex on the basis of herbarium accessions of Iran and Shahid Beheshti University herbariums that was performed using cluster analysis as well PCA methods by PAST ver. 2.17 software. Cluster analysis did not support the classifications of Flora of Iran and Flora Iranica. However, as subsidiary evidence accompanied with other systematic traits can be effective in delimitation of taxa. Besides, due to closure of the apertures that known as harmomegathy, pollen grains has been deformed. Moreover, the pollens are classified in the small to medium class. Also, some characters such as sculpturing the sexine as well the number of apertures show some evolutionary tendencies in the genus.