فلور، پراكنش جغرافيايي و گروه‌هاي كاركردي گياهان در محدوده معدن مس سونگون استان آذربايجان شرقي

Floristic, Chorology and Functional Groups Study of Sungun Copper Mine in East Azarbaijan Province

شناسايي فلور در محيط‌هاي معدن‌كاري به‌منظور حفظ تنوع زيستي و احياي پوشش گياهي اين مناطق ضروري است. در پژوهش حاضر، فلور و گروه‌هاي كاركردي گياهان محدودۀ معدن مس سونگون، يكي از مهم‌ترين منابع مس ايران، در استان آذربايجان‌شرقي بررسي شد. پوشش گياهي در محدودۀ فعاليت مجتمع مس سونگون شامل باطله‌هاي رهاشده، منطقۀ تحت‌تأثير زه‌آب اسيدي معدن و مناطق شاهد بررسي شد. نتايج نشان دادند مناطق شاهد با تعداد 73 گونه متعلق به 21 تيره، بيشترين تعداد گونه و تيره‌هاي گياهي را دارند و دو تيرۀ Poaceae (55/20 درصد) و Asteraceae (43/16 درصد) تيره‌هاي غالب گياهي‌اند. در منطقۀ تحت‌تأثير زه‌آب اسيدي معدن، Asteraceae (93/20 درصد) و Poaceae (55/20 درصد) بيشترين فراواني را داشتند و در باطله‌هاي معدن Asteraceae (64/23 درصد) و Fabaceae (55/14 درصد) تيره‌هاي غالب گياهي بودند. گونه‌هاي Rhamnus cathartica، Fumaria bracteosa و Equisetum flviatile منحصراً در منطقۀ عبور زه‌آب اسيدي معدن و گونه‌هاي Chenopodium album، Atriplex tararica و Hyoscyamus arachnoideus منحصراً در باطله‌هاي معدن حضور داشتند. در مناطق شاهد نيز Carex stenophylla، Hypericum dogonbadanicum و Allium kotschyi گونه‌هاي انحصاري شناسايي شدند. همي‌كريپتوفيت بيشترين فراواني را در هر سه منطقه داشت و باطله‌هاي معدن فانروفيت نداشتند. فلور منطقه به‌طور عمده متشكل از پهن‌برگان علفي و گونه‌هاي چندساله بود و عناصر رويشي ايراني - توراني بيشترين فراواني را در هر سه منطقه داشتند. پتانسيلي از گونه‌هاي گياهي به‌ويژه تثبيت‌كنندۀ نيتروژن در فلور منطقه وجود دارد كه در احياي پوشش گياهي اين منطقه مفيد است.

Identification of the flora in mining area is necessary for biodiversity conservation as well as vegetation restoration. In this study, flora and functional groups of plants were evaluated in Sungun copper mine, East Azarbayjan province, one of the most important sources of copper in Iran. The vegetation was assessed in the mining area including mine wastes, the area that affected by acid mine drainage and outcrops. The results showed that the greatest number of species and plant families were found in outcrops with 73 species from 21 families. The most frequent plant families were Poaceae (20.55%) and Asteraceae (16.43%). In the area that was affected by acid, mine drainage Astraceae (20.93%) and Poaceae (20.55%) were dominant but in waste dumps the Asteraceae (23.64%) and Fabaceae (14.55%) were the main plant families. Some species were restricted to specific area such as Rhamnus cathartica, Fumaria bracteosa, Equisetum flviatile in acid drainage affected site, Chenopodium album, Atriplex tararica, Hyoscyamus arachnoideus in mine wastes. Carex stenophylla, Hypericum dogonbadanicum and Allium kotschyi were also found to be unique. It was also found that in all three sites the most dominant life forms were hemicryptophytes. There was not any species from phanerophyte in waste dumps. Forbs and perennials were the dominant species of the area and the most of the flora belonged to Iran-Turanian region. We found a potential of species particularly nitrogen fixing species in this area that could be beneficial for vegetation restoration.