رويكردهاي نظري در مطالعه بوروكراسي دولتي و ارائه مدلي براي بررسي آن

Theoretical Approaches to the Study of State Bureaucracy and a Model for the Empirical Study

از زمان شكل گيري دولت هاي مدرن، بوروكراسي ها به ابزار اصلي دولتها براي نيل به اهداف توسعه اي بدل شده اند. وجود يك بوروكراسيِ كارآمد، لازمه تحقق اهداف قلمداد شده است. با اين حال در ادبيات جامعه شناسي، به ويژه پس از كلاسيك ها، بوروكراسي دولتي مورد غفلت واقع شده و نوعي خلاء و آشفتگي مفهومي درباره آن وجود دارد. اين مقاله مي- كوشد تا ضمن بررسي انتقادي آراي تاثيرگذار درباره بوروكراسيِ دولتي [در دو سطح كلاسيك و مدرن] و بررسيِ تقليل گرايي هاي آنها، صورت بندي روشني از آن ارائه كند و در نهايت مدلي مفهومي براي مطالعه تجربي آن به دست دهد. اين مدل كيفيت بوروكراسي دولتي در هر كشور را وابسته به آرايش ساختاري و نهادي خاص آن كشور ميداند؛ در واقع زمينه نهادي اصلي ترين عامل تعيين كننده كيفيت بوروكراسي است. در اين منطق نهادي چند متغير برجسته ميشوند: آرايش قدرت و ويژگي هاي ساختار سياسي، الگوي استحصال منابع و نظام روابط اقتصادي، نوع رابطه دولت و جامعه و در نهايت مسئله قدرت و عامليت نخبگان. هر كدام از اين متغيرها و ابعاد مختلف آنها، با ارجاع به برخي موارد تجربي توضيح داده مي شوند و دلالت هاي آنها براي بوروكراسي هاي دولتي معرفي مي شوند.

Since the formation of modern states, bureaucracies have become the main instruments of governments for achieving developmental goals. The existence of an efficient bureaucracy is considered necessary for realizing these goals. However, in the literature of sociology, especially after the classics, the state bureaucracy has been neglected and it seems there is a kind of conceptual vacuum and confusion. This paper tries to give a critical discussion of the significant theories on the state bureaucracy and examine their reductionist attitudes, then give a clear formulation of this concept, and ultimately provide a conceptual model for its empirical study. Based on this model, the quality of the state bureaucracy in each country depends on its specific structural and institutional composition. The institutional context is the main determining factor of the quality of bureaucracy. Several variables, in the context of this institutional logic, are highlighted: the arrangement of power and the characteristics of political structure, the pattern of extraction of resources and the system of economic relations, the type of relationship between government and society, and ultimately the issue of the power and function/ agency of the elites. Each of these variables and their various dimensions is described regarding some empirical cases, and their implications for state bureaucracies are introduced.