توزيع فضايي خدمات بهداشتي – درماني از منظر عدالت اجتماعي (نمونه موردي: شهرستان‌هاي استان مازندران)

Spatial distribution of health and treatment from social justice view Case study: cities of Mazandaran province

هدف كلي برنامه­ ريزي فضايي برقراري عدالت اجتماعي و توزيع رفاه و ثروت در بين افراد جامعه است. عدم توازن در بين مناطق در جريان توسعه، موجب شكاف و تشديد نابرابري منطقه­ اي مي­شود. بر اين اساس، مطالعۀ نابرابري­ هاي اقتصادي، اجتماعي، آموزشي و رفاه منطقه­ اي، يكي از اقدامات اساسي براي برنامه­ ريزي در جهت تامين رشد اقتصادي همراه با عدالت اجتماعي و آرايش فضايي اقتصاد ملي و منطقه­ اي است. نوشتار حاضر داراي رويكرد كاربردي بوده و روش تحقيق پژوش توصيفي-تحليلي مي‌باشد. با بهره­ گيري از تكنيك­ ها و مدل­ هاي ضريب تغييرپذيري، ضريب آنتروپي، شاخص مركب، منحني لورنز و ضريب جيني در چارچوب نرم­ افزارهايSPSS، GIS و Excel و با استفاده از سيزده شاخص بهداشتي-درماني به تجزيه و تحليل داده­ها پرداخته مي­شود. داده­هاي مورد نياز از سالنامه­ هاي آماريِ مركز آمار ايران و ساير سازمان‌هاي مربوطه گردآوري شده است. يافته­ هاي پژوهش نشان مي­دهد كه مقدار ضريب پراكندگي شاخص­هاي متعدد خدمات بهداشتي-درماني تفاوت زيادي باهم دارند؛ بنحوي كه مقدار ضريب تغييرپذيري از 0/25 تا 1/01در سطح استان متغير است. از دلايل عمدۀ اين مسئله تغييرات در تقسيمات جغرافيايي استان، تفاوت در تعداد فارغ­ التحصيلانِ رشته­ هاي متعدد پزشكي و سرمايه­ گذاري­ هاي خصوصي در بعضي از شاخص­ ها مي­باشد. براساس مقدار شاخص مركب بدست آمده، شهرستان­ ساري و بابلسر به ترتيب در رديف برخوردارترين و محروم­ترين شهرستان­هاي استان از لحاظ برخورداري از خدمات بهداشتي- درماني مي­باشند. ضريب جيني بدست آمده در سال 1390 بيانگر اين نكته است كه توزيع فضايي خدمات بهداشتي-درماني در شهرستان هاي استان از تعادل كافي برخوردار نيست، اما محاسبه ضريب آنتروپي در دهه اخير نشان مي دهد كه روند توزيع و سازمان­يابي خدمات بهداشتي-درماني در استان مازندران به سمت تعادل و انتظام فضايي بيشتر در جريان است.

The overall purpose of spatial planning is to establish social justice and distribution of wealth and welfare among people of community. Unbalancing among the developing countries cause to gap and increased regional inequality. In this regard, studying economic, social and educational inequality and regional welfare is an important intervention for planning to economic growth, social welfare and spatial arrangement of national/regional economic. The present paper has an applied approach and the research method is descriptive-analytic. For analyzing data these procedures are used which include: techniques and models of Variation coefficient, Entropy coefficient, Composite index, Lorenz curve and Gini coefficient within SPSS, GIS also by thirteen health and treatment indexes. Required data were provided from statistical center of Iran and other organizations. Findings of this investigation indicate that dispersion coefficient of several health and treatment services indexes are very different: in this manner that variation coefficient is varied .25 to 1.01 in the province. The main reason of this variation in geographical divisions of Mazandaran is the differences in number of graduated students of medical science and private investments in some indexes. Based on achieved Composite index, Sari and Babolsar are the most possessed and deprived cities in Mazandaran with regard to health and treatment services. Gini coefficient achieved from 1390 state show that spatial distribution of health and treatment services has not been balanced yet. However, calculating the entropy coefficient in shows that the distribution of health services is moving towards more balance and spatial regulation.