شكل‌‌گيري اجتماع ملي (ملت) و ديالكتيكِ عامليت و ساختار؛ به‌سوي يك نظريه جامعه شناختي در باب تغييرات اجتماعي كلان

تشكيل اجتماع ملي (ملت) به­ عنوان يك تغيير اجتماعي كلان، توجهات تجربي و نظري چنداني را در رشته جامعه‌شناسي ايجاد نكرده است و جامعه‌شناسان كمتر سعي در تبيين شكل‌گيري و تغيير اين پديده اجتماعي دارند. در حالي كه تحولات جهاني نشان دهنده اهميت روز افزون اين پديده در ساختار اجتماع جهاني است. به گونه‌اي كه بسياري از تحولات جاري در سطح جهاني كم و بيش به بحث تشكيل اجتماعات ملي، ماهيت و تغيير آن­ها بر مي‌گردد. بنابراين جامعه‌شناسي بايد قادر باشد تا توضيحي نظري و تجربي براي اين پديده اجتماعي ارائه نمايد. بر اين اساس هدف مقاله حاضر ارائه يك الگوي نظري براي تغييرات اجتماعي كلان مانند شكل گيري اجتماع ملي بر اساس سنت جامعه‌شناسي است. براي نيل به اين هدف با تكيه بر نظريات عامليت و ساختار، چارچوبي براي بررسي روند تشكيل اجتماع ملي پيشنهاد شده است. بنابراين يك الگوي بازنمايي (نظريه ابزاري) وجودشناختي از عامليت و ساختار ارائه شده و سعي شده است تا با استفاده از عناصر نظري اين الگوي بازنمايي، قضاياي نظري شكل­گيري اجتماع ملي بر مبناي الگوي جامعه شناختي پيشنهادشده، ارائه گردد.