نمايش‌نامه‌نويسان ايراني و تحولات اجتماعي

در اين مقاله با مقايسه يافته‌هاي دو تحقيق در مورد نمايش‌نامه‌هاي ايراني در دو دوره متفاوت نشان داده شده است كه چگونه شرايط اجتماعي بر روي سبك و مضمون نمايش‌نامه‌هاي نوشته شده در هر دوره تاثير گذاشته و آن‌ها را تغيير داده است. اين تحقيق در حوزه نظري جامعه‌شناسي هنر نوشته شده است و چهارچوب نظري آن، رويكرد بازتاب است. روش به كار رفته در هر دو تحقيق، تركيبي از پيمايش و مطالعه اسنادي بوده است كه در اين مقاله يافته‌هاي آن‌ها با هم مقايسه شده است. اين مقايسه نشان داد كه در رابطه ميان سبك و مضمون غالب نمايش‌نامه‌ها با طبقه هنرمندان و شرايط سياسي-اجتماعي حاكم در دو دوره، تغييرات اساسي رخ داده است، به اين ترتيب كه سبك و مضمون نمايش‌نامه‌هاي نوشته شده در سال 1369 تابعي بوده است از ويژگي‌هاي طبقاتي هنرمند و نيز ويژگي‌هاي سياسي اجتماعي زمان. نمايش‌نامه‌نويسان متعلق به طبقه پايين بيشتر با مضامين غيراجتماعي و سبك‌هاي غيررئاليستي كار مي‌كردند و برعكس نويسندگان متعلق به طبقه بالا بيشتر با مضامين اجتماعي و سبك‌هاي رئاليستي كار مي‌كردند. همچنين سبك و مضمون آثار نوشته شده در اين دوره با شرايط سياسي اجتماعي حاكم بر آن، كه به چهار زيردوره تقسيم شده، هماهنگ بوده است. از طرف ديگر يافته‌هاي تحقيق سال 1389 چنين رابطه‌اي را نشان نمي‌دهد. برعكس، تحقيق دوم نشان داد كه نوعي يك‌دستي در ميان نمايش‌نامه‌نويسان از هر نظر شكل گرفته است به طوري كه توزيع نسبت سبك‌هاي رئاليستي و غيررئاليستي و مضامين اجتماعي كلان و مضامين اجتماعي خرد در آثار اين نويسندگان، صرف‌نظر از طبقه اجتماعي آن‌ها و دوره‌هاي مختلف سياسي جامعه، تقريبا يكسان است. دلايل اين يك‌دستي كه با دوره اول مطالعه تفاوت اساسي دارد، در اين مقاله مورد بحث قرار گرفته است.