كليدواژه :
ﭘﺎراﻣﺘﺮﯾك , ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ , توﻟﯿﺪ واﻗﻌﯽ , روش ﭼﻨﺪ ﻣﻌﯿﺎره
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: ارزيابي تناسب اراضي جهت حفاظت خاك امري اجتناب‌ناپذيراست. انتخاب يك روش مناسب نيز با توجه به محدوديت‌‌هاي روش فائو به‌‌عنوان روش مرسوم ارزيابي اراضي ضروري به نظر ميرسد. در اين راستا روش‌هاي چندمعياره ازجمله الكتره‌تراي به دليل دخالت دادن نظرات كارشناسي، در نظرگيري وزن ويژگيهاي مؤثر در تناسب مي‌تواند مفيد باشد.
مواد و روش‌ها: در اين پژوهش روش ريشه دوم و روش الكتره‌تراي براي ارزيابي تناسب بخشي از اراضي شهرستان چالدران به مساحت تقريبي 5000 هكتار در حدفاصل ′19 °44 تا ′23 °44 طول شرقي و ′01 °39 تا ′08 °39 عرض شمالي براي كشت سيب‌زميني استفاده شدند. براي نيل به اهداف در مجموع تعداد 60 خاكرخ حفر، تشريح و نمونهبرداري گرديد و پس از تجزيه خاك، ويژگيهاي شيب، سيلگيري، زهكشي، بافت خاك، ذرات درشتتر از شن، آهك، گچ، هدايت الكتريكي، درصد سديم تبادلي و اقليم منطقه با اعمال ضرايب وزني در خاكرخ‌هاي مختلف استخراج گرديد. وزن‌هاي معيارها با استفاده از روش ماتريس مقايسه زوجي و مقادير مرز بين كلاسها و نقاط مرزي در روش الكتره‌تراي با استفاده از جدول نيازمنديها و دادههاي مربوط به ويژگيهاي خاك و اراضي تعيين شدند. پتانسيل توليد اراضي نيز با هر دو روش از ضرب شاخص‌هاي خاك در توليد پتانسيل حاصل گرديد و با استفاده از آماره‌هاي مختلف مقايسه شدند.
يافته‌ها: ردهبندي خاكها براساس كليد ردهبندي 2014، آلفي‌سول، اينسپتي‌سول و انتي‌سول است. مقايسه ميانگين مقادير ويژگيهاي خاك و اراضي بين كلاسهاي تناسب تفكيك‌شده در روش الكتره تراي با آزمون دانكن اختلاف معنيدار را نشان داد و اين نشان‌دهنده دقت اين روش در تفكيك كلاسهاي تناسب اراضي است. پتانسيل توليد سيب‌زميني در منطقه چالدران با روش‌هاي ريشه دوم و الكتره تراي به ترتيب 9330 تا 30200 و 10140 تا 32350 تخمين زده شد. روش الكتره‌تراي ازنظر آماره‌هاي ضريب تبيين (87/0) و جذر ميانگين مربعات خطا (6/197) دقت بيشتري نسبت به روش پارامتريك با ضريب تبيين (79/0) و جذر ميانگين مربعات خطا (241/2) دارد. همچنين معيار ميانگين هندسي نسبت خطا (GMER) نيز نشان‌دهنده كم‌برآوردي هر دو روش ارزيابي بود. از طرفي دقت بالاي اين روش تركيبي به تعيين حدود مناسب انتقالي، مقادير مناسب آستانهها و وزن‌هاي ويژگيها و كاربرد رابطه-هاي فازي در فرآيند محاسبات بستگي دارد.
نتيجه‌گيري: براساس نتايج به‌دست‌آمده، به نظر ميرسد كه روش الكتره‌تراي، از طريق تركيب با نظرات كارشناسي مي‌تواند بهتر به مسئله تناسب اراضي كشاورزي براي تيپ بهره‌وري خاص بپردازد. همچنين صرفه‌جويي در زمان فرآيند ارزيابي تناسب اراضي براي زراعت سيب‌زميني قابل‌توجه بود. انطباق نتايج به‌دست‌آمده نيز با توليد واقعي تأييدكننده اثربخشي سامانه مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Land suitability evaluation is inevitable for soil protection. Selection of an appropriate land suitabiliyty method seems to be necessary due to the limitation of the FAO method as a conventional method. In this regard, multi-criteria desision methods (MCDM) such as electrothermics, can be helpful due the considering the weights of effective factors and experts oponions in land suitability evaluation.
Materials and methods: In this research, Square Root Method and ELECTRE Tri multiple criteria method have bean also used for suitability evaluation in an area about of 5000 ha of Chalderan region located between 47° 19′- 47° 23′ East longitude and 39° 01′-39° 08′ North latitude for potato cultivation. In general 60 soil profiles were dug, described and sampled and after soil samples analysis, soil texture, gravels, calsium carbonate, gypsum, EC, ESP, slope, flooding, drainage and region climate in different profile were produced by weighted coefficients. Criteria weights via pair-wise comparison matrix method and ELECTRE Tri profiles and thresholds limits determined using requirements table, soil and land properties data. In two selected land suitability method, land production potential was calculated by multiplication of the soil indices and radiation thermal production potential.
Results: soils of study region has been classified on Entisols, Inceptisols and Aridisols based on 12th Keys to soil taxonomy. Statistics comparison of allocated grades mean to suitability classes’ reveald that results of two methods were significantly different and ELECTRE Tri method had the best grade. Also mean comparing of soil and land properties amount via Duncan test showed significant difference between suitability classes. The ELECTRE Tri methods was the best model from the viewpoint of statistical indices including R2 (0.87) and RMSE (241.2). Also, Root mean square method has a R2 (0.79) and RMSD (197.6). Predicted potential production by Root mean squre method and ELECTRE Tri method was 9330 to 30200 and 10140 to 32350, respectively. The GMER index also indicated lowestimation of two selected land evaluation method. ELECTRE Tri suitability evaluation that implies high accuracy of this method due to determination of transition suitable limits, appropriate values of thresholds and criteria weights as well as usage of fuzzy logic principals on calculation processes.
Conclusion: ELECTRE Tri method, integrated into expert opinion, is better suited to the problem of land suitability for agriculture. The time saving during the development of the land suitability evaluation for the agriculture of the potato was considerable. The coherence of the obtained rsults with observed yield confirms the system effectiveness.
