بحران و امنيت نقد

Crisis and Security of Criticism

در روايت فيليپ داروس از تاريخ نقد ادبي در اروپاي پس از جنگ، سه دورۀ اصلي از هم متمايز مي‌‌شوند: نخست دوره‌‌اي صورت‌‌گرا و ساختارگرا، با محوريت رويكردهاي زباني و زبان‌‌شناختي، كه داروس آن را واكنشي منفي به فجايع جنگ و نمودگارِ ميل به از‌ياد‌بردن تاريخ مي‌‌داند؛ دوم دورۀ بازگشتِ تاريخ به مطالعات ادبي و قرارگرفتن عنصر زمان در مركز نقد، كمابيش هم‌زمان با ظهور نوعي «ادبيات گواهي» (littérature de témoignage) كه به روايتِ مستقيم يا غيرمستقيمِ «فاجعه» مي‌‌پرداخت؛ و سوم دوران نوگشتگي رويكردهاي «انسان‌‌شناختي» و تمركز نقد بر نوعي «بحران ضمير تاريخي» كه تظاهر ملموس آن در گرايش نويسندگان به بازنمودِ روزمره‌‌ترين ابعاد زندگي‌‌هاي خُرد، اين‌جا و اكنون،‌‌ قابل مشاهده است. در شرايطي كه به‌نظر مي‌‌رسد هر يك از اين دوره‌ها در اروپا از تحولاتي قانون‌‌مند پيروي كرده باشند؛ در‌حالي‌كه نقد معاصر اروپايي مي‌‌كوشد اين قانون‌مندي را تبيين كند و از بحران‌‌هاي بشر در برهه‌‌هاي مختلف پرده بردارد، نقد ايراني گويي امروز هم‌چنان آسايش خود را در پژوهش‌‌هاي زبان‌‌گرا و متن‌‌گرا مي‌‌جويد. در فراسوي بحث‌‌هاي مربوط به هم‌‌گرايي، واگرايي، روزآمدي يا زمان‌‌پريشيِ رويكردهاي انسان‌‌گرا و زبان‌‌گرا، گفتار حاضر به فرايندي مي‌‌انديشد كه طي آن هريك از اين رويكردها به فضايي «امن» براي حذر از روياروييِ بي‌‌واسطه با انسان و زبان بدل مي‌‌گردد. اين امنيت نه‌تنها اصالت نقد، بل هستي او را، كه در گرو شرايط «بحراني» اوست، تهديد مي‌‌كند.

In the Philippe Daros’s narration of the history of European literary criticism after the Second World War, three main periods are distinguished. First, a formalist/structuralist period, centered by language and linguistic approaches, which is a negative reaction to the horrors of War and a symbol of desire to forget the History. In the second period, the revival of historical approaches makes that the Time is situated at the center of criticism, more or less simultaneously to the emergence of a “littérature de témoignage”, which is a direct or indirect witness of the "Catastrophe". The third period – ours – begins when the literary representation of the most routine dimensions of “little lives”, here and now, pushes the criticism towards a “humanistic” reading of this kind of “crisis of historical consciousness” which characterizes the contemporary humanity. When it seems that each of these periods in Europe has followed a lawful evolution, while European contemporary criticism tries to explain the laws of this evolution and uncover mankind's crises at various times, nowadays Iranian critique still has its own ease in linguistic and textual studies. Beyond discussions about convergence, divergence, updating, or timing of humanistic and linguistic approaches, this paper speaks of a process in which each of these approaches becomes a “safe” environment for deterrence and prevents the immediate confrontation with Human and Language. This security threatens, not only the authenticity of the criticism, but also its existence, which depends on its “critical” conditions.