نقدي بر كتاب ايران در عصر صفوي

Critic of Iran in the Safavid Era

هدف اصلي اين مقاله، تحليل و نقد ايده­ هاي ايدئولوژيكِ تاريخ­ نگاري شاه اسماعيل اول صفوي در كتاب ايران در عصر صفوي نوشتۀ علي­ اكبر ولايتي است. اين كتاب در 656 صفحه، در يك مقدمه و پنج فصل با هدف بررسي تاريخ ايران در عصر صفويه سامان يافته است. نويسنده مقاله كوشيده است پيش از ورود به متن اصلي، سابقه ­اي از كاربست رهيافت­ هاي ايدئولوژيك را در تاريخ ­نگاري عصر صفويه به دست دهد. در اين مسير، دو رويكرد كلي ايدئولوژيك منتقد و رسمي شناسايي و معرفي شده است كه در پسِ پشت هر دو مي ­توان به وضوح از ايده­ هاي سياسي يا مذهبي سراغ گرفت. از نگاه نويسنده مقاله، كتاب تاريخ ايران در عصر صفوي در ذيل آثاري قرار مي­ گيرد كه مي­توان از آن به عنوان آثار تاريخ­ نگارانۀ ايدئولوژيك رسمي ياد كرد. نويسندۀ مقاله با توجه به اهميت صدر تاريخ صفويه در دو گونه تاريخ­ نگاري منتقد و رسمي ايدئولوژيك، كوشيده است با محور قرار دادن دوره شاه اسماعيل اول، دستور كارهاي ايدئولوژيك رسمي را در اين كتاب شناسايي و استخراج كند. در اين مسير، نويسنده ضمن نقد داده هاي مبتني بر منابع مطالعاتي، كوشيده است با اتكاء بر منابع دست اول، رويدادهاي دستخوش خوانش­ هاي ايدئولوژيك را دسته­ بندي و سپس بر اساس دستور كارهاي شناسايي ­شده تحليل كند.

The main purpose of this article is to analyze and critique the ideological ideas of the historiography of Shah Isma'il I Safavid in the book of Iran in the Safavid Era by Ali Akbar Velayati. This book is organized in 656 pages, in one introduction and five chapters, with the aim of examining Iranian history during the Safavid Era. Before attempting to enter the main part of the article, the author has tried to draw up a record of the use of ideological approaches in the history of the Safavid Era. In this way, there are two general and ideological critical and formal approaches that can be explicitly taken from political or religious ideas behind both. From the author's point of view, the history of Iran in the Safavid Era is based on works that can be considered as ideological official works. Given the importance of the Safavid history in two types of critical and official ideological historiography, the author has tried to identify and extract the official ideological agenda in the book, focusing on the period of Shah Isma'il I. In this way, the author, while criticizing the sources of study data, has tried to classify events that have undergone ideological readings based on first-hand resources and then analyze according to the identified agenda.