"هستي– داد" نخستين كتاب پارسي در هستي شناسي

Hasti-Dad, the First Persian Book on Ontology

در اين مقاله، سخن بر سر صورت صحيح نام يك كتاب است از ابوالعباس ايرانشهري و آن كتابي است كه بر اساس بيان الاديان ابوالمعالي محمد بلخي نام آن را «هستي» دانسته‌اند. اما پس از جستجو در معنا و مفهوم واژۀ «هستي در زبان و فرهنگ و تلقي فلاسفۀ ايراني قرون اوليه، بايد نام اصلي كتاب «هستي_داد» باشد نه هستي. در پايان هم به‌ضرورت توجه ايرانيان به زبان فارسي در برابر عربي اشاره شده كه بسياري از متفكرين لازم مي‌ديده‌ اند به اين زبان هم، كتابي آسماني وجود داشته باشد تا براساس موازين و معتقدات تاريخي و اساطيري ايران، مباني عقيدتي تبيين و تفسير شود. به همين دليل كساني كه نمي‌خواسته‌ اند ديني غير از اسلام در فضاي فرهنگ ايران مطرح باشد، كتاب آسماني اسلام، يعني قرآن را در دورۀ ساماني به پارسي برگرداندند.

The study discusses the correct name of one of Abd al-Abbas Iranshahri's books. The book is based on Bayan al-Adyan (بيان‌الاديان) authored by Abolma’ali Mohammad Balkhi, which has been called "Hastishenasi". Looking on the different meanings and interpretations of "Hasti" in Persian language and culture and the understanding of early scholars of Islam, the real name of the book seems to be "Hasti-Dad". It is emphasized in the study on the importance of Iranian's due attention to Persian and that many intellectuals found it necessary to have a heavenly book in Persian to explain and interpret the principles of Iran's historical and mythological beliefs. So, those who did not want a religion other than Islam in Iran, translated Qur'an, the holy book of Islam, into Persian in the Samanid period