مطالعۀ تطبيقي سبك سفال زرين‌فام شهرهاي كاشان و رقه

در قرون 5 و 7 هـ.ق. دگرگوني عظيمي در تمامي هنرها، صنايع و علوم از جمله هنر سفال‌گري اسلامي به‌وجود آمد و به‌حق دورۀ طلايي سفال‌گري بود. سفال‌گران سلجوقي شيوۀ لعاب‌كاري ظروف سفالي را احيا كردند و همچنين پيشرفت سفال زرين‌فام را مي‌توان به زمان آنان نسبت داد. كاشان در آغاز سدۀ هفتم هـ.ق. يكي از مراكز عمدۀ سفالينه شد و به‌مدت چندين دهه ظروفي را توليد كرد كه فني دقيق و ظريف داشتند. شواهد مكتوب و كاوش‌هاي باستان‌شناسي دربارۀ اهميت كاشان در اين زمينه شكي باقي نمي‌گذارد؛ چنان‌كه واژۀ كاشي نيز نام خود را از كاشان گرفته است. تقريباً همزمان با ايران، رقه در سوريه تحت حكومت ايوبيان به يكي از مراكز مهم توليد ظروف سفالين و آثار هنري ظريف تبديل شد. آثار رقه و كاشان به‌قدري به هم شبيه هستند كه گاه تشخيص آن‌ها از هم دشوار است. هدف از اين مقاله مشخص‌كردن شباهت‌ها و تفاوت‌هاي موجود بين دو سبك سفال كاشان و رقه و در نهايت مشخص‌كردن تأثير و‌ تأثر بين اين دو سبك است. در اين راستا سعي شده است در اين جستار به پرسش‌هاي زير پاسخ داده شود: چه مشابهت‌ها و تفاوت‌هايي بين اين دو سبك سفالي وجود دارد؟ وضعيت تأخر و تقدم دو سبك سفالي نسبت به يكديگر چگونه است؟ روش پژوهش در اين مقاله بر اساس روش توصيفي و تحليلي بوده و از منابع كتابخانه‌اي در جهت تبيين موضوع استفاده شده است. با بررسي آثار سبك سفال زرين‌فام شهرهاي كاشان و رقه مي‌توان به نوعي سبك تلفيقي دست پيدا كرد كه تحت‌تأثير هنر سفال‌گري ايران قرار دارد و به‌نظر مي‌رسد كه سبك سفالي كاشان غالب بوده و سفال‌گران كاشاني توانسته‌اند بسياري از شيوه‌ها و هنرهاي تزئيني خود را به رقه منتقل كنند.