كليدواژه :
ساخت امري , نحو زبان فارسي , وجه التزامي , زبان‌شناسيِ شناختي , طرح وارۀ امري
چكيده فارسي :
پژوهش حاضر با رويكرد شناختي و به‌روشِ پيكره‌اي، به بررسيِ توصيفي- تحليليِ ساخت امري در زبان فارسي مي‌پردازد؛ به عبارت دقيق‌تر، در پي يافتنِ دسته‌بنديِ انواعِ ساختِ امري، بسامدِ رخداد و الگوي مورد استفادۀ افعالِ پركاربرد، بررسي ساختِ امريِ منفي و نيز كاربرد گفتماني- تعامليِ اين ساخت در زبان فارسي است. براي گردآوريِ داده‌ها ابتدا مطالعۀ كتابخانه‌اي صورت گرفت كه در آن ساخت‌هاي امري از رمان دايي جان ناپلئون استخراج شد. پس از آن به «پيكره زبان فارسي» پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي مراجعه شد و متن‌هاي تات‌نشين‌هاي بلوك زهرا، قصه‌هاي بهرنگ، روزنامۀ همشهري- آموزشي1-1382 و روزنامۀ همشهري- آموزشي2-1382 مورد بررسي قرار گرفت. پرسش‌هاي اين پژوهش با بهره‌گيري از مفاهيم وضع‌شده در دستور شناختي، مانند طرح‌واره و پيش‌نمونه، پاسخ داده شد. براساس اين مفاهيم، ساخت امري فارسي را مي‌توان به‌صورتِ ساده، شرطي، مجهول، حذفي، دعا و نفرين، و نقش‌نماي گفتماني دسته‌بندي كرد. افعال گفتن، گذاشتن(اجازه‌دادن)، ديدن، رفتن، آمدن و دادن بيشترين بسامد را در ساخت امري زبان فارسي داشتند. در بررسيِ ساختِ امريِ منفي مشاهده شد غالباً از افعال ذهني استفاده مي‌شود. همچنين برخي از ساخت‌هاي امري داراي كاركردي غيرامري بودند.
چكيده لاتين :
This paper is the report of a thesis, a corpus- based descriptive and theoretical study of cognitive grammar account of Imperative construction in Persian language. The study investigated the classification of Imperative construction in Persian language, the most frequent verbs and their usage pattern in Persian language, frequency of verbs in negative imperative and also discourse- interactive usage of imperative construction in Persian language. The data consisted of imperative constructions which were extracted and collected from the novel “Dai Jan Napelon” . Then data collection was extended to PLDB, where , “Tatneshinhaye Boloke Zahra”, “Ghessehaye Behrang”, “Educational Hamshahri Newspaper 1-1382” and “Educational Hamshahri Newspaper 2-1382” were examined for their Imperative constructions. The study characterized Persian imperative in terms of cognitive grammar concepts as prototype and schema. It showed that based on these concepts, Persian imperative can be classified into simple, passive, conditional, good wishes, imprecation and interrogative types. The most frequent verbs in Persian imperative are to say, to let, to see, to go, to come, and to give. In negative imperative mental verbs are mostly used. Moreover, it was observed that some imperative constructions demonstrate non- imperative functions.
