مطالعۀ عودهاي گردني به‌عنوان اولين سازهاي مضرابي

اولين جرقه‌هاي موسيقي در ذهن انسان با شنيدن اصوات طبيعت آغاز شد و احتمالاً با جست‌وخيزها، پايكوبي و دست‌افشاني‌ها آغاز و تبديل به آواز و سرود شده است. اين اعمال در مراسمات، نيايش و شايد جشن جمع‌آوري محصول انجام شده و به‌تدريج آن‌را يكنواخت كرده و حركات موزون، ضرب و ريتم را به‌وجود آورده است. آن‌ها با نواختن دست‌ها به‌هم و بدن، كوبيدن دو چوب به يكديگر و با زدن دو كندۀ توخالي برهم و هر شئ كه مي‌توانست صوتي از خود خارج كند، آرام‌آرام‌ به توازن رسيدند و معتقد بودند كه اين اصوات و الحان داراي تأثيرات جادويي است. در اين ميان افسانه‌هايي نيز در اقوام مختلف بر سر زبان‌ها بوده مبني‌بر پيدايش موسيقي، كه سال‌ها سينه‌به‌سينه نقل شده است؛ از جمله ساخته‌شدن ساز لير كه با رودۀ آپولون انجام شده و يا تراش كاسۀ لاك‌پشت كه توسط هرمس انجام شده است و يا قهر الهۀ خورشيد و حتي دستور امپراطور چين، هاكونگ‌تي مبني‌بر ابداع موسيقي و تقليد كردن صداي پرندگان با آلات موسيقي. محور اين پژوهش عودهاي گردني است كه آثار آن را در هنر ايلام باستان و بين‌النهرين مي‌توانيم جست‌وجو كنيم. هدف اصلي اين پژوهش نيز بر بررسي و تحليل اين‌گونه ساز، انواع اين ساز و شيوۀ ساخت آن تمركز دارد و بر اين اساس در اين پژوهش سعي شده است با شيوۀ ميداني و كتابخانه‌اي در مورد عودهاي گردني توضيح داده و همچنين دربارۀ لاكِ لاك‌پشت كه در كاوش‌هاي باستان‌شناسي مخصوصاً در قبور به‌دست مي‌آيند و تنۀ اصلي اين سازها هستند. در اين پژوهش دو نوع ساز عود گردني كه شامل عودهاي گردني ملوديك و عودهاي گردني هارمونيك مي‌باشند، از نظر ساختار مورد بررسي قرار گرفته است. از نظر نگارنده، تكامل يافتۀ اين سازها در عصر حاضر، سازهاي تار، سه‌تار، تنبور و ديگر سازهاي مضرابي است.