سطوح حس مكان در فضاهاي شهري (نمونه موردي : ميدان امام خميني و امام حسين شهر تهران)

Assessing the Sense of Place Levels in Urban Spaces (Case study: Imam Khomeini Square and Imam Hossein Square, Tehran City)

وجود حس مكان در يك فضاي شهري يكي از پيش­شرط­هاي پايداري آن است. تاكنون نمونه مطالعات صورت گرفته در زمينة حس مكان در فضاي شهري، به­صورت كلي و كيفي بوده و بين سطوح مختلف حس مكان با شاخص­هاي سنجش متفاوت، تمايزي قائل نشده­اند. حتي مطالعات نظريه سطح­بندي هفتگانه شاماي نيز به­صورت كيفي بوده و شاخص­هاي مربوط­ به هر سطح را مشخص نكرده است. لذا نحوة سنجش سطوح حس مكان بدعت اصلي اين مقاله به­شمار مي­رود. در اين پژوهش سعي شده است به­عنوان مدخلي براي ورود به اين موضوع، به­صورت روشمند به سنجش سطوح حس مكان در يك فضاي شهري پرداخته شود. بسط مفهوم حس مكان در فضاهاي شهري و مفهوم­سازي آن در­قالب يك مدل تجربي سنجش حس مكان و سنجش سطوح مختلف آن بر­پايه نظريه حس مكان شاماي، ­از اهداف كليدي اين پژوهش هستند. پرسش اصلي پژوهش عبارتست­از: «فعاليت­ها چه تاثيري بر حس مكان افراد در فضاهاي عمومي شهري دارند؟ »روش تحقيق نيز در­ابتدا شامل مطالعات اسنادي بوده كه نتايج آن در­قالب جدولي تفصيلي آورده شده­است. سپس مدل تجربي پژوهش با روش مفهوم­سازي استخراج گرديده و با ­روش دلفي و به كمك مشورت خبرگان، تدقيق شده­است. در ­مرحله بعد با­ استفاده­از روش استقرايي و قياسي و مطالعات پيمايشي در دو فضاي شهري منتخب در تهران (ميدان امام­حسين و امام­خميني)، پرسشنامه­اي متناظر ­­با هر­يك از بخش­هاي مدل تجربي مذكور، تنظيم شده و بين 400 نفر از شهروندان حاضر در دو فضاي نمونه تكميل و به­كمك نرم­افزار SPSS تحليل شده­است. سطح­بندي حس مكان با­استفاده از آزمون آماري بتا صورت گرفته است. همچنين از ­طريق آزمون همبستگي مشخص شده كه با افزايش جاذبه و به­ويژه تنوع فعاليت­ها و همچنين حركت از فعاليت­هاي اجباري به انتخابي و به­ويژه اجتماعي، ميزان حس مكان افزايش مي­يابد. در ­نهايت راهبردهايي در­جهت ارتقاي ميزان حس مكان در فضاهاي شهري بر­اساس نتايج مباحث مذكور، ارائه شده­است.

The existence of sense of place in an urban space is one of the prerequisites of its durability. The studies conducted in the field of sense of place in urban spaces so far are general and qualitative and do not differentiate between various levels with different measurement indicators. The studies based on Shamaie’s sevenfold classification theory are even qualitative and have not specified the indicators for each level. Therefore, the procedure used in assessing sense of place in this study is innovative. In this research, an attempt was made to systematically assess the levels of sense of place in an urban space. Expanding the concept of sense of place in urban spaces and conceptualizing it in the form of an empirical model for the assessment of sense of place and its various levels based on the Shamaie’s sense of place theory are the key goals of this study. The main question addressed in this research is to see how activities affect people's sense of place in urban public spaces. The research methodology was originally of documentary type, the results of which are presented in a detailed table. Then, the empirical model of the research was extracted by means of conceptualization method and analyzed by Delphi method through consulting the experts. In the next step, using an inductive method and survey study in two urban spaces of Tehran (Imam Hossein Square and Imam Khomeini Square), a questionnaire, in line with the adjusted model, was completed by 400 of the present citizens and the data were analyzed by SPSS. The sense of place was measured using the Beta test. Through the correlation test, it was found that the sense of place increases with increasing gravity, and especially the diversity of activities, as well as moving away from compulsory activities to selective and in particular social ones. Finally, some strategies have been put forward to improve the sense of place in urban spaces based on the results of the study.