چارچوبي مفهومي وفراگير براي درك و تحليل سياست خارجي ايران

An Inclusive Conceptual Framework for Understanding and Analyzing Iranian Foreign Policy

در چهاردهه گذشته، آثارگوناگوني در خصوص سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در محافل دانشگاهي، پژوهشي و تحقيقاتي كشورهاي مختلف به چاپ رسيده كه به ايدئولوژي محور، گفتماني، امنيتي، تئوريك و تاريخي قابل تقسيم بندي مي باشند. نقص بنيادي اين نوشته‌ها كه از نظر سنجش روش شناسي، بيشتر تقليل گرا، هنجاري و يا آرزوگرايانه هستند، اين است كه فاقد يك چارچوب مفهومي جامع براي درك سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران مي باشند. آنها بهجاي تبيين علمي و كمك به فهم سياست خارجي به دليل توجه صرف بر يك بُعد، يك متغير، يك منطقه و يا يك وجه خاص، بيشتر باعث توليد ابهام و سردرگمي شده اند. بنابراين، هدف اين نوشتار، تلاش براي ارائه يك چارچوب مفهومي جامع و كلان به منظور حداكثر فهم از تحول و تطورات سياست خارجي ايران، همراه با انسجام و انضباط علمي است. در پاسخ به اين سؤال كه چه چارچوب مفهومي براي فهم سياست خارجي ايران سودمند است؟ سه بسته مفهومي: نگاه به سياست خارجي ايران به عنوان يك پديده اجتماعي- سياسي، نگاه به سياست خارجي ايران از منظر عام گرايي در روابط بين الملل و نگاه به سياست خارجي ايران از منظر خاص گرايي در روابط بين‌الملل ارائه شده است كه هركدام متجلي در يك گزاره روشن و كوتاه بوده و به ترتيب در سه بهره مختلف، بررسي شده‌اند.

Over the past four decades, a broad range of researches have been done and published by different academics and institutes across the world on the foreign policy of the Islamic Republic of Iran which can be divided into ideological, discourse, security, theoretical and historical analysis. The most fundamental deficiency of these researches is that they have not been able to build a comprehensive conceptual framework to have a clear and fair understanding of the foreign policy of the Islamic Republic of Iran due to normative, aspirational or reductionistic approaches. Instead of applying scientific methods to investigate and analyze Iranian foreign policy, they have merely concentrated on one of its dimensions, variables, regions or aspects which have created more ambiguity and confusion. Therefore, the main purpose of this essay is to attempt to provide a comprehensive, coherent and scientific theoretical framework in order to have a broader comprehension of the Iranian foreign policy’s evolution and development. In response to the question of what conceptual framework is more efficient to understand Iran's foreign policy? Three conceptual packages have been provided. Looking at Iran's foreign policy as a socio-political phenomenon, looking at Iran's foreign policy from the perspective of universalism or particularism in international relations theory. Each of the aforementioned packages is manifested in a clear and concise proposition and is described in three different sections.