بررسي همگرايي شاخص قيمت‌ها در استان‌هاي ايران با تأكيد بر روش تحليل خوشه‌اي

Investigating Price Index Convergence among Iran Provinces with Emphasizing on Cluster Analysis

در اين پژوهش فرضيه همگرايي شاخص قيمت‌ مصرف‌كننده استان‌هاي كشور با استفاده از دو روش تحليل خوشه‌اي و ريشه واحد پانلي طي دوره زماني 1382 تا 1395 مورد بررسي قرار گرفته است. بررسي اين مسئله از چند منظر اهميت دارد. نخست، تحليل امكان همگرايي شاخص قيمت مصرف‌كننده استان‌هاي مختلف به‌نوعي تحليل امكان همگرايي شاخص هزينه زندگي استان‌هاي كشور است. دوم، رد شدن فرضيه همگرايي، مي‌تواند دلالت بر وجود برخي مشكلات ساختاري در بازارهاي كشور و يا تفاوت‌هاي قابل‌توجه سطح توسعه‌يافتگي استان‌ها داشته باشد. سوم، بحث همگرايي شاخص قيمت‌ استان‌ها مي‌تواند به‌عنوان يكي از مؤلفه‌هاي طرح جامع توازن منطقه‌اي و كاهش نابرابري‌هاي منطقه‌اي مورد مطالعه قرار گيرد. نتايج روش خوشه‌اي، فرضيه همگرايي شاخص‌هاي قيمت‌ ميان استان‌ها را به‌طوركلي رد مي‌نمايد. بااين‌وجود، سه خوشه همگرا ميان استان‌ها وجود دارد. 19 استان در خوشه اول، 3 استان در خوشه دوم، 4 استان در خوشه سوم قرار داشته و استان تهران نيز، يك خوشه غيرهمگرا را تشكيل مي‌دهد. نتايج روش آزمون ريشه واحد پانلي نيز، يافته‌هاي روش خوشه‌اي دال بر عدم همگرايي شاخص‌هاي قيمت استان‌هاي كشور را تأييد مي‌نمايد. براساس نتايج به‌دست‌آمده در اين روش، واگرايي قيمت‌ها در اكثر موارد به مؤلفه مشترك قيمت‌ها مربوط مي‌باشد. لذا سياست‌هاي دولت نقش پررنگ‌تري در مقايسه با شوك‌هاي محلي در واگرايي قيمت‌ها ايفا مي‌نمايد. همچنين، نتايج نشان مي‌دهد كه نيمه عمر همگرايي تقريباً 17 ماه مي‌باشد.

This paper aims to test the hypothesis of consumer price index convergence among Iran provinces over the period from 2003 to 2016 by implementing cluster analysis and panel unit root test. Studying the price index convergence is important in several ways. First, CPI convergence is equivalent in some ways to the convergence of the cost of living across the provinces because CPI is the most commonly used, while not perfect, measure of the cost of living. Second, rejection of price convergence may imply the existence of probable structural problems or significant economic development differences among provinces. Third, price convergence issue could be viewed as a part of the comprehensive plan of balanced regional development. The results of the cluster analysis show that there is no evidence of overall convergence among all provinces. However, the results suggest that there are three convergence clubs and one divergent club (Tehran province). The clubs consist of 19,3, and 4 provinces. Lack of overall price convergence among provinces is also confirmed by panel unit root test. Moreover, the findings indicate the price divergence is related to the prices common factor. So government policies have a more important role in price divergence compared to the local shocks. The estimated half-life of convergence is approximately 17 months.