بررسي كاركرد تجاري راهسازي عصر ناصري در ايالت مازندران

Investigation of Commercial Function of Road Construction in Mazandaran Province during Naseri Period

در عصر قاجار مازندران از حيث تجاري براي حاكميت داراي اهميتي دوگانه بود: اول، نزديكترين ايالتِ غني در توليد مواد غذايي به پايتخت بود. دوم، نزديكترين راه ارتباطي دارالخلافة تهران با درياي مازندران ــ كه مسير تجارت ايران با عمده ترين شريك تجاري ايران يعني روسيه بودــ از اين ايالت مي گذشت. علاوه بر اين، مازندران داراي مزيت نسبي در توليد برخي اقلامِ خامِ صادراتي و ارزآوري چون برنج، پنبه، ابريشم و چوب بود. به همين دلايل توسعة راه هاي مازندران متغيرِ مهمي در توسعة اقتصاد محلي، منطقه اي و ملي به حساب مي آمد. در دوره ناصرالدين شاه علي‌رغم چالش هاي سياسي، اقتصادي و جغرافيايي در توسعه راه هاي مازندران، پس از يك رشته مطالعات مقدماتي توسط مهندسان راه سازي از بين سه راه موجود هزارچم، لاريجان و سوادكوه، حكومت با ملاحظة حفظ امنيت سياسي و اقتصادي پايتخت تصميم به توسعه و ترميم راه لاريجان گرفت و هزينة سنگيني صرف اين كار نمود. اين پژوهش با روش توصيفي تحليلي، براساس داده هاي آماري و با ترسيم نمودارها به بررسي تأثير سياست هاي راه سازي ناصرالدين شاه بر تجارت مازندران مي پردازد. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد پس از پايان اقدامات راهسازي، ميزان واردات و صادرات ايالت مازندران افزايش يافت. از ديگر پيامدهاي سياست هاي راه سازي اين دوره بر تحولات تجاري مازندران، افزايش تعداد كاروان سراهاي تجاري، رشد و توسعة بازار شهرهاي بارفروش، ساري و اشرف بود.

In Qajar era, the importance of commercial function of Mazandaran province to sovereignty was considerable due to its position. In fact, Mazandaran had a strategic position for government regarding two reasons; the first reason is that it was the nearest rich province to Tehran -capital of Iran- in foodstuff production and second one is that the closest trade link of Tehran to Caspian Sea, which was the route of Iran's trade with Russia _ the largest trading partner of Iran– passed through this province. Moreover, Mazandaran had a comparative advantage in the production of some exported crude stuffs such as rice, cotton, silk and wood. Consequently, the expansion of Mazandaran roads could be considered an important factor in developing of economy in the local, regional and national scales. In Naser al-Din Shah Period, Despite of all political, economic and geographical difficulties in expanding of Mazandaran's roads, government decided to spend a huge capital in the expansion of Larijan road considering the protection of political and economic security of the capital city according to a number of preliminary studies conducted by a group of engineers on three available routes including Hezar Cham, Larijan and Savadkuh. The present research endeavors to investigate the effects of road construction programs of Naser al-Din Shah on the trade of Mazandaran province based on statistical data and using diagrams with descriptive-analytical approach. The outcomes of this research reveal not only the substantial role of road construction in increasing of exports and imports of Mazandaran province but also its impact on Mazandaran's commercial changes such as the increase of commercial caravansaries and the growth of markets of Barforush, Sari and Ashraf cites.