تحليلي پيرامون فراز و فرود اخباريان

An Analysis on the Rise and Decline of the Akhbaris

حركت اخباري‌گري، صورت‌بندي مجددي از طريقة محدثان بود كه توسط محمدامين استرآبادي در سدة يازدهم آغاز شد. اين حركت حدود يك و نيم سده بر سرزمين‌هاي شيعي سايه گستراند. دربارة توفيقات اين جريان در ايران و عراق معمولاً بيش از اندازه اغراق شده است، گويي در تمامي اين يك و نيم سده مجتهدي در ايران و عراق باقي نمانده بود. شخصيت محوريِ عالمِ شيعي در سدة دوازدهم علامه مجلسي و مكتب اوست. شهرتِ او به حدي است كه اصوليان سدة دوازدهم متأثر از مكتب حديثي مجلسي هستند. گذار از مكتب افراطي استرآبادي به طريقة وسطاي علامه مجلسي، راه را براي بازگشت و بازسازي طريقة اصوليان فراهم كرد. اين حركت از اواخر سدة يازدهم و اوايل سدة دوازدهم با نگاشتن حاشيه بر كتب اصولي آغاز شده بود. نهايتاً اين حركت توسط وحيد بهبهاني، به ثمر نشست و در اواخر سدة دوازدهم، اخباريان به انزوا كشيده شدند. در اين پژوهش روندِ برآمدنِ اخباريان و عقايدِ آنان را در ساية كتابِ مرجعِ اخباري‌گري، يعني الفوائد المدنية، شرح داده‌ايم. نخست با بيان و نقدِ نظراتِ مختلف پيرامونِ برآمدنِ اخباريان، مهم‌ترين عواملِ تاريخي و نظري را درباره اين جنبش برجسته كرده‌ايم. سپس با توضيحِ تحولاتِ مكتبِ اخباري و همچنين مقاومتِ حوزة اصفهان در برابرِ اخباري‌گريِ استرآباديْ تمهيدي برايِ بازگشت به جريانِ عقل‌گرايِ اصولي ارائه كرده‌ايم.

Akhbari (scriptualist) movement, was a revival and reformulation of the traditionists, initiated by Muhammad Amin Astarabadi in 17th century, which became the leading school of shi'a jurisprudence for about one and a half century. It is rather exaggerated about the success of this movement so as to say there was no no 'Usuli (rationalist) mujtahid in these years in Iran and Iraq. The canonical school in 12th century is that of Muhammad Baqir Majlesi, by whom even 'Usuli mujtahids of this century are influenced and owe a lot. The transition from extremist school of Astarabadi to the moderate school of Majlesi opened a room for 'Usulies to reconstruct their teachings. This transition can be seen by writing commentaries to 'usuli writings through 17th and 18th centuries. Finally, this transition was yielded by Wahid Bihbihani, who was respected by both akhbaris and usulis because of his family relations. He could defeat akhbaris by the end of 18th century.