تحليل الگوهاي رشد شهري با تأكيد بر نظريه رشد هوشمند، مطالعه موردي، منطقه 22 كلان‌شهر تهران

Urban Sprawl, Compact City, Urban Form, Sustainable Development, Smart Growth, Tehran.

در سده بيست­ويكم مسأله فرم و شكل، يـا چگونگي رشد و توسعه شهر در فضا، كه همسو با آموزه­هاي پايداري شهرها باشد، يكي از دغدغه­هاي اساسي متخصصان و دانشمندان شهري به شمار مي­رود. اين دغدغه در قالب رشد پراكنده شهري در بسياري از شهرها به عنوان يك مشكل اساسي بروز و نمود يافته است و شهر تهران نيز از اين مشكل در امان نمانده است. از آنجايي كه شناخت ماهيت، علل و پيامدهاي هر پديده، محقق را در مسير صحيحي از شناخت و حل مسأله ياري مي‌دهد، پژوهش حاضر، بر آن شد تا با بررسي الگوي رشد منطقه 22 شهر تهران، به اولويت‌بندي نيروهاي تأثيرگذار و تأثيرپذير در دوره ده ساله بپردازد. روش تحقيق با توجه به ماهيت موضوع، اهداف و سوألات تحقيق، به­ صورت كتابخانه‌اي و پيمايشي، با استفاده از ابزارهاي مشاهده، پرسشنامه است. شناسايي الگوي رشد منطقه با استفاده از مدل آنتروپي شانون و هلدرن انجام شده؛ داده‌هاي اولويت‌بندي و شناسايي نيروهاي تأثيرگذار و تأثيرپذير نيز با استفاده از فرآيند تحليل شبكه­اي و مدل تحليل ساختاري مورد تجزيه­وتحليل قرار گرفته ‌است. بر مبناي نتايج به ­دست آمده مدل آنتروپي شانون، منطقه 22، طي 10 سال، الگوي رشد پراكنده داشته و بر اساس مدل هلدرن، تأثير توسعه فيزيكي رشد منطقه بيش از افزايش جمعيت آن بوده است. همچنين نتايج نهايي برتري اولويت‌ها نشان مي­دهد، به ­ترتيب «افزايش قيمت زمين» و «استقلال در تصميم‌گيري (دولتي/ خصوصي)» و «بورس‌بازي و سوداگري زمين» از اهميت بيشتري نسبت به ساير پارامترها برخوردار بوده‌ است. در همين راستا عوامل تأثيرپذير از رشد پراكنده‌ منطقه 22 تهران عبارت از «كاهش فعاليت بدني»، «تخريب خاك»، « افزايش مصرف سوخت و انرژي»، «آلودگي هوا»، «از بين رفتن زمين‌هاي كشاورزي»، «از بين رفتن اكوسيستم و حيات وحش»، «افزايش دما» است.