بررسي اصطلاح تطبيق در تأويلات كاشاني

ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي دروﻧﯽ ـ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺳﺎﻟﮑﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺠﺎﻫﺪه )ﻣﺮاﻗﺒﺎت ﻣﻌﻨﻮي( ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد، ﺳـﺒﺐ ﺳـﺎز ﮔﺸﻮدن ﺑﺎب ﻓﻬﻢ و ﺗﺄوﯾﻞ ﺷﻬﻮدي ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺮ آن ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدد. زﺑﺎن و ﻧﻮع ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ، ﺑـﺮاي ﺑﯿـﺎن اﯾﻦ ﮐﺸﻒ و ﺷـﻬﻮدﻫﺎ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ. از ﺳـﺪۀ ﭼﻬـﺎرم ﺗـﺎ ﻧﻬـﻢ ﻫﺠـﺮي، ﺗﻔﺎﺳـﯿﺮ ﺻـﻮﻓﯿﺎن ﺳـﻬﻢ ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪ ﻓﺮدي در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دادﻧﺪ. در ﺳﻨﺖ دوم ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺳـﺪ ۀ ﻫﻔـﺘﻢ آﻏـﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺣﺼﻮل ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﻫﺴﺘﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺧﻮرد. در اﯾﻦ ﻣﯿـﺎن ، ﻋﺒـﺪاﻟﺮزاق ﮐﺎﺷـﺎﻧﯽ )م730( در ﺗﺄوﯾﻼت ﮐﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮي اﻧﻔﺴﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدي ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﺳﺖ، ﺷﻨﺎﺧﺖِ ﺑﻄﻦ ﻗﺮآن را ﺗﺄوﯾﻞ ﻣﯽ داﻧـﺪ و در ﻣﻮاردي از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺄوﯾﻞ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن آﯾﻪ، اﺻﻄﻼح »ﺗﻄﺒﯿﻖ« را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ اﺷﺎره ﮐﺮده، در ﻣﻮارد اﻧﺪﮐﯽ اﯾﻦ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ راه ﺳﻠﻮك را ﺑﻪ ﺗﺎزه ﮐﺎران ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و زﻣﯿﻨﮥ ﺗﺮﻗﯽ و ﺗﻨﺸﯿﻂ آن ﻫﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮداﻧﺪ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻗﺒﻞ از وي ﺗﺄوﯾﻞ ﻫﺎﯾﯽ از ﺟـﻨﺲ اﻧﻄﺒـﺎق ﻗﺼـﺺ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺎ ﻗﻮاي روﺣﯽ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺒﻮده، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﺗﻄﺒﯿﻖ را ﺑﺎ ﮐـﺎرﮐﺮدي ﺧـﺎص و ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﺄوﯾﻞ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ روﺷﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪۀ اﺻﻄﻼح ﺗﻄﺒﯿﻖ در اﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﯿﻄﮥ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دﻗﯿﻖ اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح و ارﺗﺒﺎط ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺑﺎ ﺗﺄوﯾﻞ را روﺷﻦ ﺳﺎزد. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه، اﺻﻄﻼح ﺗﻄﺒﯿﻖ در ﺗﺄوﯾﻼت ﻏﯿﺮ از ﺗﺄوﯾﻞ اﺳﺖ و ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﺰد ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ، ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﯽ ﯾـﺎ وﺟﻮدﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺻـﻮﻓﯿﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ وﺟﻮدي اﻧﺴﺎن در ﻫﻨﮕﺎم اوج ﯾﺎ ﺳﻘﻮط روﺣﯽ ـ اﺳ ت