ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﻢ ﺳﻮﯾﯽ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺎ اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ و ﺳﻬﺮوردي

ﺷﻌﺮ ﺣﺎﻓﻆ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ادﺑﯽ ﻫﻤﻮاره ﻣﺤﻞ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺄﻣﻞ ﺑـﻮده اﺳـ ﺖ. ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺣﺎﻓﻆ ﭘﮋوﻫﯽ، ﮐﻢ وﺑﯿﺶ ﭘﺮﺗﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺷﻌﺮ وي اﻓﮑﻨﺪه و ﺳﻮﯾﯽ از اﻧﺪﯾﺸﮥ وي را روﺷـﻦ ﮐـﺮده اﻧـﺪ. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﮥ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﮐﻼﻣﯽ ﺷﻌﺮش ﻫﻤﻮاره ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﭼـﺎﻟﺶ اﻧﮕﯿـﺰ ﺑـﻮده اﺳـﺖ . در اﯾـﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺟﺴﺖ وﺟﻮي ﻧﯿﺖ ﺣﺎﻓﻆ، در ﭘﯽ ﺧﻮاﻧﺸـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﺣﮑﻤـﯽ از ﺷـﻌﺮش ﻫﺴـﺘﯿﻢ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ، ﺑﺎ ﻣﺘﻦ روﺑﻪ رو ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﺳﻌﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺪود دﻻﻟﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﻨـﯽ اﻧﺪﯾﺸـ ﮥ وي از ﻣﻨﻈﺮي ﻓﻠﺴﻔﯽ ﯾﺎ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺑﺎ آراء دو ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺑﺰرگ اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ در ﻣﻘﺎم ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﯽ ﻣﺸﺎﺋﯽ و ﺳﻬﺮوردي در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﯽ اﺷﺮاﻗﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮد. اﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺶ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺧﯽ وﯾﮋﮔـﯽ ﻫـﺎ ي ﺧـﺎص ﺷﻌﺮ ﺣﺎﻓﻆ از ﺟﻤﻠﻪ وﺟﻮد اﯾﻬﺎم ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺧـﻮاﻧﺶ ﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد را ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و دﯾﮕـﺮ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﺗﺄوﯾﻞ ﭘﺬﯾﺮي ﺑﺴﯿﺎر، ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ از درﯾﭽﮥ اﻧﺪﯾﺸﮥ ﺳﻬﺮوردي ﺑﻪ اﺷﻌﺎر ﺣﺎﻓﻆ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ، وي را ﻣﺘﻔﮑﺮي ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻧﮕﺎﻫﯽ وﺣﺪت ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ دارد و ﺑﺎ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ از درﯾﭽﮥ ﺗﻔﮑﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ، ﺣﮑﻤﯽ ﺑﻪ آراء اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ، ﺑﺮﺧﯽ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺑـﻪ وﯾـﮋه در زﻣﯿﻨﮥ ﻫﺎي وﺟﻮد و ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﻃﻌﻨﻪ زدن ﺑﻪ ﺻﻮﻓﯽ، زﻫﺪ، رﯾﺎ)زﻫـﺪ رﯾـﺎﯾﯽ( و ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ زﻧـﺪﮔﯽ رﻧﺪاﻧﻪ، اﻧﺪﯾﺸﮥ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد. اﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺪد اﺑﺘﮑﺎر ﺧـﻮﯾﺶ ﻣﺒﻨـﺎﯾﯽ ﻋﻘﻼﻧـﯽ و وﺟﻮدﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮاي اﺷﺮاق ﻋﻘﻞ ﻓﺮاﻫﻢ آورد؛ وﯾﮋﮔﯽ اي ﮐﻪ ﻫﺮ اﻧﺪﯾﺸﮥ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ واﺟﺪ آن اﺳﺖ. از ﭼﻨـﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ، ﺑﯽ ﺗﺮدﯾﺪ اﻧﺪﯾﺸﮥ اﺷﺮاﻗﯽ وي اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاي ﻓﻠﺴﻔﮥ اﺷﺮاﻗﯽ ﺳﻬﺮوردي، ﮐﻪ ﺣﺎﻓﻆ از آن ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ، ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.