بررسي اصول مملكت‌داري و حكومت در نهج‌البلاغه و سياست‌نامه (با تكيه بر اخلاق و مسئوليت‌هاي حاكمان)

Studying the principles of governance in Nahjolbalaghe and Siaasatnaameh (By relying on governors' ethic and responsibilities

آنچه در اين پژوهش مورد توجه قرارگرفته است، بررسي مملكت‌داري و حكومت و شيوه كشورداري با توجه به سخنان اميرالمومنين علي (ع) در نهج‌البلاغه و خواجه نظام الملك توسي در سياست‌نامه با تكيه بر اخلاق و مسئوليت‌هاي حاكمان است. چگونگي تحقق اهداف و آرمان‌هاي حكومت و نياز آن به حاكمي با ويژگي‌ها و توانمندي‌هاي خاصّ تربيتي، اخلاقي، علمي، عقيدتي و سياسي، تعامل و تاثير باورهاي ديني در شيوه كشورداري، بهره‌گيري از اصول انساني در رفتارهاي حكومتي و در نهايت، مقايسه و تطبيق اصول حكومت و مملكت‌داري در دو اثر ادبي سياسيِ نهج‌البلاغه امام علي (ع) از سرزمين عرب و سياست‌نامه خواجه نظام الملك توسي از سرزمين پارس از مواردي است كه در اين پژوهش بدان پرداخته شده است. در اين مقاله، ضمن بررسي ابعاد گسترده حكومت‌داري در نهج‌البلاغه و بيان تاثيرات آن بر سياست‌نامه (سيرالملوك) كه از كتب ادبي و سياسي ارزشمند ايراني است، به مقايسه ديدگاه‌هاي اين دو كتاب در زمينه اخلاق و مسئوليت‌هاي حاكمان پرداخته مي‌شود. بررسي هاي تطبيقي و دست آوردهاي اين مطالعه نشان مي دهد كه امام در هر شرايطي كتاب آسماني را سرلوحه كار خويش قرار مي‌دهد، اما خواجه در زماني كه هويت ايراني اسلامي در معرض چپاول تركان سلجوقي در گيرودار نابودي است، آرمان‌خواهي ايران باستان را به واقع‌بيني سياسي اسلامي پيوند مي دهد. امام در هر شرايطي در جستجوي اصل عدالت است و خواجه در هر شرايطي در جستجوي اصل سياست. تاثر خواجه از كلام و منش امام علي (ع) در بخش‌هايي از كتاب او كاملاً مشهود است. هر دو هدف تعريف‌شده يكساني را دارند اما در شيوه اجرا و راه رسيدن به آن متفاوت عمل مي‌نمايند.

What is remarkable in this research is, studying the governance and its style regarding the remarks represented by Imam Ali in Nahjolbalagheh and Eunuch Nezamolmolk Tousi in Siaasatnaameh by relying on governors' ethic and responsibilities. Typical examples studied in this research include how the targets and desires of government to be realized and how it needs a governor with political, ideological, educative, scientific, and ethical specific abilities and characteristics; moreover this research investigates the interaction and influence of religious beliefs in governance style and applying the human principles in actions of government. Finally, the principles of government and governance techniques are compared and matched in two remaining literary-political works (Imam Ali's Nahjolbalagheh from Arab territories and Eunuch Nezamolmolk Tousi's Siaasatnaameh from Persia land). While studying the extensive dimensions of governance in Nahjolbalgheh, and expressing its effects on Siaasatnaameh (Seyrolmoluk) that is one of the most valuable Iranian political and literary books, in this research these two books' views about governors' ethic and responsibilities have been compared. Comparative studies and achievements from this study show that Emam uses the Holy Book as an epigraph in his works under any circumstances. But, when Islamic Iranian identity is exposed to plunder of Seljuk Turks in the throe of destruction, Khajeh links the enthusiasm of of ancient Iran to the Islamic political realism. Imam seeks the principle of justice under any circumstances, and Khajeh wants to find out the principle of politics under any circumstances. Khajeh's regret from language and character of Imam Ali is obvious in some parts of his book. Both have the same defined goal, bot the way of their performance and the way of getting this goal is different.