ﺣﺪﯾﻘﺔ اﻟﺤﺪﯾﻘﻪ از دﯾﺪﮔﺎه روان ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﯾﻮﻧﮓ ( ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﯾﯽ در دو ﺣﮑﺎﯾﺖ روح اﷲ و ﺗﺮك دﻧﯿﺎ و ﻣﮑﺎﻟﻤﮥ او ﺑﺎ اﺑﻠﯿﺲ و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﯿﻤﺎن)

ﻣﮑﺘﺐ روان ﺷﻨﺎﺳﯽ ﯾﻮﻧﮓ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ذﻫﻦ ﺑﺸﺮ ﺑﻨـﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ. ﻣﺤﺘﻮﯾـﺎت و ذﺧـﺎﯾﺮ ﺑﺨـﺶ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺟﻤﻌﯽ ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن »ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮ« ﻧﺎم دارد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﯾﻮﻧﮓ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﻪ ﺷـﮑﻠﯽ ﻧﺎﺧﻮاﺳـﺘﻪ و ﺑـﺎ زﺑـﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎدﯾﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻮدآﮔﺎه ذﻫﻦ، در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎي اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن ﻧﻤﻮدار ﻣﯽ ﮔﺮدد. اﺳﻄﻮره ﻫﺎ، رؤﯾﺎﻫـﺎ، ادﺑﯿـﺎت، ﻫﻨﺮ، دﯾﻦ، ﮐﺸﻒ و ﺷﻬﻮدﻫﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ، ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺗﺠﻠـﯽ اﯾـﻦ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ و ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ ﮐﻬـﻦ ﻫﺴـﺘﻨﺪ. آﺛـﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از روح و ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ذﻫﻦ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﻮد، ﺑﻪ ﺳﺒﺐ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻤﺎﻻت و ادراﮐﺎت ﺑـﺎﻃﻨﯽ ﻋﺮﻓـﺎ ، ﺑـﺮ اي ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه اي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ. ﺣﺪﯾﻘﮥ ﺳﻨﺎﯾﯽ ﯾﮑﯽ از آﺛﺎر ارزﺷﻤﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع آن ﺗﻮﺣﯿﺪ، ﻋﺮﻓﺎن و اﺧﻼق اﺳﺖ و ﭘﯿﺎم آن دﻋﻮت ﺑـﻪ درون ﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ. ﻓﻀﺎي ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ و رﻣﺰآﻣﯿﺰ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺣﺪﯾﻘﻪ، ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي از اﺳﺎﻃﯿﺮ، وﺟﻮد ﺷﻌﺮﻫﺎي رواﻧﯽ، ﺑﻪ وﯾـﮋه ﻗﻠﻨﺪرﯾﺎت و ﺷﻄﺤﯿﺎت و ﻃﺎﻣﺎت، ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺻﻮﻓﯿﻪ از راه ﺧﯿﺎل اﻧﮕﯿﺰي و ﺷﺎﻋﺮي، درآﻣﯿﺨﺘﻦ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﻋﺎرﻓﺎﻧـﻪ و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ، ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺳﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸﺮو ﺷﺎﻋﺮان ﻋﺎرف، اﯾﻦ اﺛﺮ را ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐﻬـﻦ اﻟﮕـﻮﯾﯽ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ ﺳﺎزد. ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧﻈﺮﯾـﮥ ﯾﻮﻧـﮓ در ﺣﺪﯾﻘـﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و راﺑﻄﮥ آرا و ﻋﻘﺎﯾﺪ ﯾﻮﻧﮓ را ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺎن و ﺗﺼﻮف اﯾﺮاﻧﯽ در ﻣﻨﺒـﻊ ﻣـﻮﺛﻘﯽ ﭼـﻮن ﺣﺪﯾﻘـﻪ ﺑﯿـﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﺟﻮه ﺷﺒﺎﻫﺖ و اﺧﺘﻼف دﯾﺪﮔﺎه ﯾﻮﻧـﮓ و ﺳـﻨﺎﯾﯽ را ﯾـﺎدآور ﻣـﯽ ﺷـﻮد. در ﭘﺎﯾـﺎن، ﺑـﺎ ﺑﺮرﺳـﯽﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﯾﯽ دو ﺣﮑﺎﯾﺖ، ﻧﻤﻮد و ﺗﺠﻠﯽ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﮐﻬﻦ اﻟﮕـﻮﯾﯽ را در ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎي ادﺑـﯽ ﭼـﻮن ﺷـﻌﺮﻫﺎي ﻏﻨـﺎﯾﯽ و حكايت ﻫﺎي ﻋﺎرﻓﺎﻧﮥ ﮐﻮﺗﺎه، ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﺎﯾﯽ در ﺷﻌﺮﻫﺎي رواﻧﯽ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت ﻋﺎرﻓﺎﻧﮥ اوﺳـﺖ ، ﺗﺤـﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺟﻤﻌﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺑﻬـﺮ ۀ ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺑـﺮده اﺳـﺖ. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﮐﻬﻦ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﺎه ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﻗﺪﺳـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻣـﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ، ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري در درك اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺷﻌﺎر، ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﮐﻤﺎل رﻫﻨﻤﻮن ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ.