ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺪﯾﺪارﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮاﺳﺖ در ادب ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ

« ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻨﯿﺎدي ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ در ﻣﻨﻈﻮﻣﮥ ﻓﮑﺮي اﻫﻞ ﻋﺮﻓﺎن، ﺑﺤﺚ درﺑـﺎرۀ ﻣﻔﻬـﻮم »ﮐﺮاﻣـﺖ اﺳﺖ. ﮐﺮاﻣﺖ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن ﻣﻬﻢ ﺗﺼﻮف و ﻧﻈﺮﯾﮥ وﻻﯾﺖ ﻧﯿﺰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓـﺖ. ﯾﮑـﯽ از اﻧـﻮاع ﮐﺮاﻣﺎت ﮐﻪ در ﻣﺘﻮن ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و ﺣﮑﺎﯾﺎت ﻣﻨﻘﻮل در ﺑﺎب ﻣﺸﺎﯾﺦ، ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ آﯾﺎت و رواﯾﺎت، ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﺑﻮده، »ﻓﺮاﺳﺖِ« ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ اﺳﺖ. ﻓﺮاﺳﺖ، ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺼﯿﺼﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮي ﻣﺘﻔﺎوت و اﺑﻌـﺎد ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧﺎص ﺧﻮد، در ﻣﯿﺎن ﮐﺮاﻣﺎت ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺻﻮﻓﯿﻪ، ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻤﺘﺎز و وﯾﮋه اي را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳـﺖ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﯾﻦ ﻗﻮۀ ﻣﻮﻫﻮﺑﯽ و ﺑﺎﻃﻨﯽ، ﮐﻪ آن را از ﺳـﺎﯾﺮ ﮐﺮاﻣـﺎت ﺻـﻮﻓﯿﻪ ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﻧﻘﺶ ﻫﺎ و ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻮزۀ ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓـﺎن ﺑـﺪان ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﮐﻮﺷﯿﺪه اﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳـﯽ دﻗﯿـﻖ ﻣﺘـﻮن ﮐﻼﺳـﯿﮏ ﻣﺘﺼـﻮﻓﻪ و ﺣﮑﺎﯾﺎت ﻣﻨﺪرج در ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺎ و اوﻟﯿﺎﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ، ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﻓﺮاﺳـﺖ، ﺑـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ، دﺳـﺘﻪ ﺑﻨـﺪي و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﭘﺪﯾﺪارﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎ و زﯾﺮﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي آن ﻫﺎ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﺮاﺳﺖِ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ، ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﮥ ﯾﮏ اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺟﻬﺖ ﭘﯿﺸﺒﺮد اﻫـﺪاف ﻣـﺎدي و ﻣﻌﻨـﻮي ﺻﻮﻓﯿﻪ، داراي ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ، ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ، اِﻗﻨﺎﻋﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﮑـﻮﻣﺘﯽ و رﻗـﺎﺑﺘﯽ ﺑﻮدهاﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎه دﻗﯿﻖ و ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪۀ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻓـﺮاو ان ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﺮه ﻫﺎي ادﺑﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺼﻮف را ﻧﯿﺰ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ.