تحليل شيوه‌هاي اثرپذيري روزبهان بقلي از قرآن كريم و احاديث در مشرب‌الأرواح

Analysis of the Ways the Holy Quran and Hadiths Impressed Rouzbehan Baqli in Mashrab Al-Arwah

در اين پژوهش با روش توصيفي تحليلي شيوه‌هاي اثرپذيري روزبهان از آيات و احاديث و رويكرد تاويلي او در مشرب‌الارواح بررسي مي‌شود. روزبهان بقلي در مشرب‌الارواح مشهور به هزارويك مقام ضمن تبيين مباني سلوك طرح منسجمي دربابِ مقام‌هاي عرفاني ارائه مي‌دهد. هر يك از اين مقام‌ها با استناد به تعبيري قرآني يا لفظي از احاديث ساخته‌وپرداخته مي‌شوند. هنجارگريزي‌ها و قاعده‌ستيزي‌هاي بسياري در طرح مقام‌هاي عرفاني در اين اثر مشاهده مي‌شود. شيوه بهره‌گيري روزبهان از آيات قرآن و احاديث نيز در اين اثر با نوآوري‌هاي بسياري همراه است كه در اين پژوهش به بررسي آنها پرداخته مي‌شود. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد گرايش روزبهان به تاويل آيات و احاديث با اقتباس لفظي و معنايي به ساخت‌ اصطلاح‌واره‌هاي جديدي در عرفان اسلامي منجر مي‌شود. علاوه بر اين، بي‌توجهي به بافتِ همراه و بافت موقعيتي زمينه بافت‌گرداني و ارائه تفسيري اشاري از آيات را فراهم مي‌كند. از ديگر ويژگي‌هاي درخور توجه اقتباس‌هاي روزبهان رعايت تناسب‌هاي لفظي و هم‌آوايي‌ها در طرح مقام‌هاي عرفاني است كه غالباً در فرايند ناخودآگاه تجربه بر زبان ظاهر مي‌شوند.

The present research paper investigates and analyzes the methods by which Rouzbehan was impressed by the Holy Quran’s verses and hadiths and tries elaborating his interpretational approach in Mashrab Al-Arwah. In Mashrab Al-Arwah, also known as one thousand and one ranks, Rouzbehan Baqli, meanwhile elucidating the basics of wayfaring, offers a coherent plan about theosophical and gnostic ranks. Each of these ranks has been constructed and dealt with based on Quranic interpretations. Deviation and non-conventionalism are seen in the proposition of the gnostic ranks in this work in such a way that he breaks the usual and normal frameworks of wayfaring. Rouzbehan’s method of enjoying the holy Quran’s verses and hadiths, as well, is accompanies by many innovations in this work and the present study deals with an investigation of them. The results of this examination show that Rouzbehan’s attitudes towards the rendering of the verses and hadiths based on a verbal and semantic excerption leads to the construction of new phrasal forms in Islamic Gnosticism. Moreover, negligence of the accompanying and situational context sets the ground for a sort of context variegation and offering of demonstrative interpretation of the holy Quran’s verses. Another notable characteristic of Rouzbehan’s excerptions is the verbal proportion and homophony in presenting the gnostic ranks that are predominantly found appeared in the subconscious process of experiencing the language.