چكيده فارسي :
طنز و مطايبه يكي از گونه‌هاي ادب غنايي است كه همواره از سوي نويسندگان و شاعران ادب رسمي مورد توجه بوده است. همان طور كه طنز در ارزش‌گذاري هنر رسمي، در پوشش خنده و مضحكه، هدف‌هاي جدي را دنبال مي‌كند و افق‌ها و قلمروهاي آن در مسائل اجتماعي بسيار گسترده است، در فرهنگ عامه و به خصوص افسانه‌هاي عاميانه نيز قابل تامل است. طنز در افسانه‌ها مانند ساير متون نوعي نقد به مقولات زندگي و به گونه‌اي سخن جدي در قالب شوخي است كه مي‌تواند به تمام عرصه‌هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي منتقدانه نگاه كند. اين پژوهش با رويكرد تحليل محتوا از نوع كيفي و استقراي تام به تحليل شيوه‌هاي پرداخت طنز و مطايبه در مجموعه‌ي «فرهنگ افسانه‌هاي مردم ايران» از علي اشرف درويشيان و رضا خندان پرداخته است. از اهداف اين پژوهش نشان دادن شگردهاي طنز و مطايبه در افسانه‌هاي عاميانه ايراني و بررسي بسامد آنها در كنار كاركردهاي مختلف طنز در افسانه‌ها بوده است. براساس نتايج تحقيق، از جمله شگردهاي طنزپردازي در افسانه‌هاي عاميانه؛ بلاهت، رندي، ناهماهنگي و ناسازگاري اجزا، آدم نمايي، نام طنزآميز، عنوان طنزآميز و ديگر شگردها است. از كاركردهاي مختلف طنز در افسانه‌هاي عاميانه مي‌توان به كاركرد سرگرمي، خاصيت انتقادي و روح اصلاح‌گري و ترويج ارزش‌هاي اخلاقي و تربيتي اشاره كرد. بسياري از شگردهاي ذكر شده در افسانه‌هاي عاميانه با بيان تابوها و مسايل جنسي مطرح مي‌شود؛ زيرا فرهنگ عامه بر خلاف فرهنگ رسمي با سانسور كمتري همراه است و آزادسازي تنش‌هاي دروني نيز از ديگر كاركردهاي طنز عامه محسوب مي‌شود.
چكيده لاتين :
Satire and humor are forms of lyric literature that have always drawn attention from official authors and poets. As satire in valuation of official art tries to follow serious objective in the form of laughter and mockery and its horizons and territories in social affairs are quite wide, its role is also considerable in the folklore and especially in folk legends. Satire in the legends, similar to other texts, is a form of criticism of life issues and is a serious speech in the form of humor, which can criticize all political, economic, cultural and social arenas. By a content analysis approach of qualitative and induction type, this study tries to analyze satire and humor methods from Iranian Legends and Fairy Tales Encyclopedia by ‘Ali Ashraf Darvishiyan and Reza Khandan. Among the objectives of this research is to show satire methods in two fields of content and language. Based on the research results, satire techniques in folk legends include stupidity, obscurity, inconsistency and incompatibility of components and position, personification, humorous name, humorous title and other techniques. Among the various applications of satire in the folklore legends could be referred to entertainment, criticism, correction and promotion of ethical and educational values. Many of the mentioned techniques in folklore legends include sexual and taboo issues, since, unlike official culture, the folklore culture contains lesser censorship and also, releasing internal tensions is one of the applications of folklore satire.
