تقرير بنيان‌گرايي معرفتي با استفاده از مباني حكمت متعاليه

در فلسفه و معرفت‌شناسي اسلامي، علم حضوري پايه و اساس همه‌ معرفت‌هاست. در يك تقسيم‌بندي كلي، علم به حضوري و حصولي تقسيم مي‌شود. به سبب يكي بودن وجود علمي و عيني معلوم در علم حضوري، خطا در آن راه ندارد. علم حصولي نيز با اينكه وجود علمي و عيني در آن يكي نيست، اما مي‌توان نشان داد بخش عمده‌اي از علوم حصولي بازگشت به علم حضوري دارند. بازگشت علوم نظري به بديهي، و بازگشت همه‌ تصورات و تصديقاتِ بديهي به علم حضوري باعث مي‌شود علم حضوري را خاستگاه همه‌ دانش‌ها بدانيم. كلي بودن علوم حصولي با شخصي بودن خاستگاه آنها (علم حضوري) سازگار است؛ زيرا حكايتگري از مصاديق متعدد، ذاتي علم بوده و از مرتبه‌ بالاي كمال علم ناشي مي‌شود. علاوه بر آن، درستيِ كلي بودن حكايتگريِ علم حصولي به صورت حضوري قابل درك است. به‌اين‌ترتيب، كاخ معرفت جزمي در انديشه‌ فلاسفه و معرفت‌شناسان اسلامي ساخته مي‌شود. اين شيوه از بازسازي كاخ معرفت، بنيان‌گرايي معرفت‌شناختي ناميده مي‌شود كه پايه‌ اصلي آن در حكمت متعاليه، علم حضوري است.