تحليل ساختار نامه‌هاي امام كاظم(ع)

پژوهش حاضر، درصدد بررسي ساختار و شكل ظاهري نامه‌هاي امام كاظم است. بررسي در اين موضوع، از آن‌رو حايز اهميت است كه مي‌تواند در اعتبارسنجي ميراث به‌جاي‌مانده از امام كاظم كمك نموده، به چگونگي بهره‌مندي بهينه از آن رهنمون شود. از امام كاظم، 97 نامه بر جاي ‌مانده است كه براي به‌دست‌آوردن الگوي ظاهري آن‌ها، از جهت چگونگي شروع و پايان، ذيل شش عنصر كه در الگوي نامه‌نگاري عصر امام كاظم هريك جايگاه تعريف‌شده‌اي داشت، مورد بررسي قرار گرفت. اجزاي شش‌گانه مورد بررسي در هر نامه، عبارت‌اند از: 1. كليشه‌هاي آغازين نامه؛ 2. ياد از نويسنده نامه؛ 3. ياد از گيرنده؛ 4. عبارات و كليشه‌هاي پاياني؛ 5. ثبت تاريخ؛ 6. درج نام كاتب نامه. نتيجه بررسي، بيانگر آن است كه نامه‌هاي موجود و منسوب به امام كاظم، داراي ساختار يكساني نيست و اجزاي شش‌گانه مورد بررسي، به گونه ثابت در نامه‌هاي امام تكرار نمي‌شود. بنابراين، مي‌توان احتمال داد نامه‌هاي آن حضرت به‌صورت كامل و در شكل اصلي به منابع منتقل نشده و در مسير انتقال، راويان و گزارش‌گران به‌تناسب سلايق و علايق خويش، موارد و بخش‌هايي از نامه را گزينش و يا نقل به معنا كرده‌اند. ازاين‌رو، با اتكا به نامه‌هاي موجود امام كاظم، نمي‌توان به سيره نوشتاري آن حضرت در نامه‌آرايي دست يافت.