بررسي اوضاع مذهبي و باورهاي اعتقادي پادشاهان عصر مياني ساساني (پيروز اول، قباد اول و خسرو اول) بر اساس نوشته‌هاي پروكوپيوس مورّخ رومي

An Inquiry into the Religious situation and Religious Beliefs of the Middle Ages Kings of the Sassanid (Peroz I, Kavad I and Khosrow I) According to Roman writer Procopius

پروكوپيوس وقايع نگار رومي، مشاور قضايي بليزاريوس افسر و فرمانده مقطعي ارتش روم در زمان امپراتوري ژوستينين بود. وي تاريخ فرهنگي و اجتماعي زمان پادشاهاني همچون پيروز اول، قباد اول و همچنين خسرو اول را آن گونه كه بوده، به رشته تحرير درآورده است. از خلال نوشته هاي پروكوپيوس اوضاع مذهبي و همچنين اعتقادي پادشاهان مذكور نيز قابل برداشت است. برخي از منابع درجه يك به زبان پهلوي و همچنين نوشته هاي سده هاي اوليه اسلامي در زمينه تاريخ ساساني، بخش زيادي از گفته هاي پروكوپيوس را تاييد مي كند. هدف از انجام اين پژوهش بررسي وضعيت مذهبي و نحوه نگرش پادشاهان ساساني به مذهب زرتشت در واپسين دوره شاهنشاهي ساساني است. براين اساس، مهم ترين پرسش پژوهش حاضر تاثير نگاه پادشاهان ساساني به مذهب زرتشت و تاثير اين نگرش بر سياست هاي داخلي و خارجي آنها به شمار مي رود. نگارنده در پژوهش پيش رو كوشيده است تا به كمك «تحليل محتوا» به بررسي موضوع پژوهش بپردازد. نتيجه آنكه براساس نوشته هاي پروكوپيوس، راست ديني پادشاهان مذهبي بيشتر تابع شرايط و اوضاع سياسي داخلي و خارجي وقت بوده كه مهم ترين مولفه در اين زمينه، جنگ هاي ميان ساسانيان و روم شرقي بوده است. گاهي عدول از قوانين مذهبي زرتشتي توسط پادشاهان ساساني، به علل ذكر شده در بالا و همچنين ويژگي هاي شخصيتي و رواني پادشاه بوده است. بنابراين، پادشاه هرجا لازم بود، قوانين مذهبي را به نفع خود تعديل مي نمود.

Procopius was the Roman annalist, the judicial advisor to Belisarius, an officer and commander of the Roman army during the time of the Justinian Empire. He has written the cultural and social history of the times of the kings such as Peroz I, Kavad I and Khosrow I. Through the writings of Procopius, the religious situation as well as the beliefs of the kings can be deduced. Some of the first class sources in Pahlavi, as well as the writings of the early Islamic centuries on the history of Sassanid history, confirm a large part of Procopius's words. Analyzing the religious status and the attitude of the Sassanid kings towards Zoroastrian in the last Sassanid era is the purpose of this research. Accordingly, the most important question of this research is the effects of the attitude of the Sassanid kings on the Zoroastrian and the impact of this attitude on their domestic and foreign policies. Using a descriptive-analytical method this paper has analyzed the issue. As a result, according to Procopius's writings, the orthodoxy of the religious kings was more subject to the domestic and foreign political conditions, which the most important component in this regard was the war between the Sassanid and the Eastern Roman Empire. Sometimes the disregard for Zoroastrian laws by the Sassanid kings has been due to the above reasons or to the personality and psychological characteristics of the king. Therefore, sometimes the king would modify the rules of religion in his favor.