بررسي مؤلّفه‌‌هاي جغرافيايي و محيط‌زيستي در شكل‌گيري شهر ميبد از پيش از تاريخ تا دوران اسلامي

Study of Geographical and Environmental Components in the formation of the city of Meybod from pre-Islamic to Islamic era

دشت يزد ـ اردكان از كهن‌ترين دورة استقرار از منظر مكان‌گزيني حوزه‌‌هاي جغرافيايي قابل استفاده براي سكونت، فاقد انتخاب‌‌هاي طبيعي متنوّع بوده است. مهم‌ترين علل اين وضعيّت محدود بودن منابع زيستي از قبيل جريان‌‌هاي آبي دائمي و شرايط اقليمي حاكم بر اين دشت به واسطة موقعيّت جغرافيايي آن است. روش تحقيق در اين مقاله به شيوة بررسي ميداني و اسناد و مكتوبات در قالب نقشه‌‌ها و نمودارهاي مرتبط سامان يافته است. مهم‌ترين اهداف اين مقاله ارائة يك الگوي استقراري مبتني بر اقليم، جغرافيا و بوم‌‌شناسي ميبد است. سؤال اساسي اين پژوهش مبتني است بر اين موضوع كه شكل‌گيري اين شهر به عنوان يكي از قديمي‌ترين استقراراهاي دشت يزد ـ اردكان، حاصل چه برهم‌كنش‌‌ها و تأثيرات متقابل انسان و محيط پيرامون او بوده است. با استفاده از نتايج بررسي‌‌هاي ميداني باستان‌شناسي و ارزيابي مؤلّفه‌‌هاي جغرافيايي و زمين ريخت‌شناسي از قبيل تنوّع منابع آبي (آبراهه‌‌هاي باستاني و فن‌آوري قنات)، شيب و ارتفاع زمين و واقعيّت‌‌هاي زمين‌‌شناسي دشت ميبد، مشخّص مي‌‌شود، شكل‌گيري ميبد از پيش از تاريخ تا كنون در محدودة فضاي دشتي با بستر رُسي ميسّر بوده است. در دورة پيش از تاريخ و تا قبل از فراگير شدن فن‌آوري كاريز اين استقرارها فصلي و بدون تداوم استقراري در مجاورت آبراهه‌‌هاي باستاني در مجاورت تراس رُسي روستاهاي بارجين ـ بيده شكل گرفته‌اند. بعد از آشنايي با فن‌آوري قنات اين استقرارها در قالب شهر امروزين ميبد به صورت دائمي تداوم داشته است.

From the earliest period of deployment, Yazd-Ardakan plain had any natural choices for suitable living area from the point of view of its locating geographic. The main reasons for this are the limited availability of biological resources such as permanent waterrs and climatic conditions in the plain due to its geographical location. The method of research in this article is organized in the form of field researchs and documents in the form of related maps and diagrams. The most important goals of this paper are to present a settlement patterns based on climate, geography and ecology. The basic question of this research is based on this issue that formation of this city as one of the oldest settlements in Yazd-Ardakan plain was the result of interactions between man and his environment. In this paper, by using of archeological field studies and evaluating geographic and geomorphological components such as the diversity of water resources (ancient canals and technology of the Qanat), the slope and elevation of the earth and the geological facts of the Meybod plain showed that the formation of the Meybod has been possible in the area of plains with clay beds From prehistory till now. In the prehistoric period and before the introduction of canal technology, these settlements are formed seasonal and without permanent establishment beside the terraces of the villages of Barjin-Bideh. After familiarizing with Qanat technology, these settlements can be permanently maintained in the form of a modern city.