پديد آورندگان :
صادقي، علي رضا دانشگاه شيراز - دانشكده هنر و معماري - بخش شهرسازي , دادگر، مسعود پژوهشكده فرهنگ، هنر و معماري - گروه پژوهشي معماري و منظر شهري , سماواتي، سحر دانشگاه تربيت مدرس تهران - دانشكده هنر و معماري
كليدواژه :
زيبايي‌شناسي اسلامي , حكمت متعاليّه , زيبايي‌شناسي جامع , بازار ايراني , سراي شريفيّة بازار همدان
چكيده فارسي :
امروزه در زمينة زيبايي‌شناسي و چگونگي قضاوت و تجربة آن، تنوّع بي‌حد و مرزي در معماري، برنامه ريزي شهري و طرّاحي شهري ايراني ديده مي شود. مي‌دانيم كه يكي از نمودهاي عيني معماري و شهر سازي سنّتي ايران كه متأسفانه امروزه نقش اصلي خود را از دست داده، بازار است. به نظر مي رسد بررسي مقوله هاي مربوط به ارزش هاي زيبايي‌شناسي شهرهاي اسلامي در بازارهاي ايراني با هدف بازآفريني و احياي اين ارزش‌ها ضروري است؛ چرا كه به باور حكماي اسلامي، زيبايي‌هاي موجود در محيط، جلوه‌هايي از زيبايي مطلق يعني حق تعالي هستند و بازارها همواره به عنوان ستون فقرات شهرها ايفاي نقش كرده اند. با توجّه به اين نكته، در اين تحقيق ديدگاه هاي مختلف در زمينة زيبايي شناسي اسلامي بررسي و ويژگي هاي بازارهاي ايراني بازخواني شده است. در ادامه و در بستري از مطالعات كتابخانه اي و ميداني و با استفاده از روش تحقيق توصيفي تحليلي و تحليل محتوا و شيوة تحقيق گروه تمركز، شاخص هاي زيبايي‌شناسي در حكمت متعاليّه (زيبايي‌شناسي جامع) استخراج و در مورد كالبد سراي شريفيّة همدان تحليل شده است. نتايج حاصل از اين پژوهش نشانگر اين مهم هستند كه مؤلّفه هاي زيبايي شناسي جامع در بازارهاي ايراني در قالب دو گونة كلّي مؤلّفه هاي ذهني ـ روان‌شناختي و فرمي ـ كالبدي قابل تقسيم بندي هستند و عوامل بسياري از جمله نور، رنگ، كمال، تناسب، هندسه، سلسله مراتب در آفرينش اين زيبايي تأثيرگذار بوده‌اند.
چكيده لاتين :
Façade, portal of entrance of each building, have great importance, since it is junction to the city, and symbol of identity of each building. It is more important in mosques, which are the main buildings of the Iranian-Islamic city, because of it’s importance in attraction to the audience and transfering the concepts of Islam. Historically, the emergence of ornaments in mosques begins first with the altar and adjacent walls. It then passes through to other parts, eventually in the entrance, which show sight of mosque through the passage. A facade, which is edge of crossing the material world to reach the spiritual level, requires ornaments that connect this two different worlds. Such ornaments, which seem to have grater duty than other ornaments, are worth knowing and analyzing. This research is aimed at examining the form and content of these ornaments. Therefore, the entrance façade of all Shiraz registered historical mosques which have no unprincipled changes have been investigated. In 15 selected mosques, descriptive-analytic studies were performed by collecting data from library and field method. In the end, in addition to identifying various ornaments, such as brick, stone, tile, the location of their use in front of each mosque, motifs, lines and mentioned contents, were also examined. Finally, it was found that tile had highest and bricks had the minimum use among the other ornaments in the mosques of Shiraz. Despite the fact that it was used in the Safari era, stone ornaments were removed in the period after that, but since the Qajar period it has used again. Mogharnas, which is commonly used ornament since the Safavid era, has always been accompanied by inscriptions. The inscriptions in which most of the themes emphasized on prayers and its time.
