درآمدي بر نقش و جايگاه نهاد قومِس در تاريخ اسپانياي اسلامي

The Role and Position of Qumis Institution in the History of Muslim Spain

ورود اسلام به سرزمين‌هاي مختلف، بنا بر شرايط فرهنگي و چگونگي تعامل مردم آن سرزمين‌ها با آيين اسلام، پيامدهاي متفاوتي به دنبال داشته است. مسلمانان به عنوان حكمرانان سرزمين‌هاي تازه فتح‌شده، قوانين مذهبي و سياسي جديدي مبتني بر آيين اسلام وضع مي‌كردند و گاه نيز، عرف جامعه، فرهنگ منطقه و ميراث تاريخي آن را در وضع مقررات جديد در نظر مي‌گرفتند. اندلس يكي از سرزمين‌هايي بود كه در اواخر قرن اول ق به تصرف مسلمانان درآمد؛ سرزميني كه پيش از آن تحت حاكميت گوت‌ها بود و قوانين مذهبي و سياسي خاص خود را داشت. از آن‌جا كه در ابتداي ورود اسلام به اندلس، بيشتر مردم آن پيرو آيين مسيحيت بودند، حاكمان مسلمان حل و فصل شماري از مسايل قضايي و مالي آنان را به كساني از ميان خود ايشان سپردند و به همين سبب، نهاد «قومس» را كه از زمان گوت‌ها بر جاي مانده بود، با تغييراتي اندك به رسميت شناختند. در پژوهش پيش رو بر اساس روش تحليلي ـ توصيفي و با جست‌وجو در منابع تاريخي و توجه به پژوهش‌هاي نوين، وظايف نهاد قومس، چگونگي انتخاب و جايگاه آن در تاريخ اسپانياي اسلامي، به‌ويژه در رابطه با اوضاع اجتماعي مسيحيان بررسي مي‌شود. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه قومس وظايفي چون هدايت و رهبري جامعۀ مسيحي، حل و فصل مسائل قضايي آنان، گردآوري ماليات و نظارت بر امور مذهبي و كليساها را شامل مي‌شده و در تحولات تاريخي، اجتماعي و اقتصادي مسيحيان، نقش تعيين‌كننده‌اي داشته است.

Islam entrance into different regions has various consequences due to their cultural conditions and the interaction of their people with Islam. Muslims as the governors of these new conquered lands laid down new religious and political rules based on Islam and sometimes on the community custom, culture and their historical heritage. Al-Andalus was one of the countries that captured by the Muslims at the end of the first Hijra century. This area was under governorship of the Gotis before that and had its specific religious and political rules. The majority of the Spain people were Christian at the beginning of the Islam entrance, and the Muslim governors entrusted solving some judicial and financial issues to themselves to observe their rights. For this reason, they recognized the Qumis institution that was remained from the Gotis era. This research seeks to study the role of Qumis institution in the Muslim Spain especially relative to social conditions of Christians by analytical – descriptive method and based on the historical sources and the recent studies. The results show that Qumis had some functions like leadership of Christian communities, solving their judicial issues and collecting their taxes.