ارزيابي شاخص هاي بوم شناختي و زيستي جوامع درشت بي‌مهرگان كفزي در رودخانه ساري سو (قرناوه)

Evaluation of ecological and biochemical indices of macrobenthic community in the Sari-Su River (Qarnaveh)

جوامع ماكروبنتوز­ها معمولاً در واكنش به تغييرات شرايط غير زيستي و دخالت انساني تغيير مي ­يابد. هدف از اين مطالعه بررسي ديناميك ساختار جامعه ماكروبنتوز و ارزيابي بيولوژيكي كيفيت آب در رودخانه ساري­ سو بود. بدين منظور بين سال­هاي 1395 تا 1396 نمونه ­ها به ­صورت فصلي از 4 ايستگاه (محدوده چشمه، كشاورزي، روستايي و شهري) با استفاده نمونه ­بردار سوربر جمع ­آوري شد. در مجموع 1061 گونه از 8 راسته و 18 خانواده از جمله يكروزه ­ها (46%)، دوبالان (40%)، كرم كم­ تار (7%)، سنجاقك­ ها (4%) و بال­ موداران (3%) شناسايي شدند. تفاوت مكاني و زماني در فراواني و تنوع زيستي ماكروبنتوزها وجود داشت. ايستگاه­هاي 2 (42%) و 1 (36%) بيشترين ميزان تراكم ماكروبنتوزها را داشت، ايستگاه 4 در محدوده شهري (6%) كمترين بود. مقياس MDS و نمودار خوشه بندي درشت بي‌مهرگان كفزي بدليل فراواني راسته يكروزه­ ها و دوبالان در ايستگاه ­هاي 2، 3 و 4 از تمام فصول سال، 4 گروه مجزا از يكديگر را نشان دادند. نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان شاخص تنوع گونه ­اي شانون 1/66، غناي گونه­ اي مارگالف 1/64 در ايستگاه 2 و 3 در همه فصول سال اندازه ­گيري شد. تجزيه و تحليل يك طرفه واريانس نشان داد كه دماي آب، پي­اچ و آمونياك بين فصول تفاوت معني­رداري داشت (0/05>P). بيشترين و كمترين مقدار شاخص هيلسنهوف به­ ترتيب در فصل بهار (6/75) و پاييز (6/25) به ­دست آمد. همبستگي معني داري بين شاخص ­هاي زيستي و برخي از پارامترهاي آب وجود داشت. تخليه زباله، زه‌ اب­هاي كشاورزي، فضولات حيواني از علل اصلي كاهش كيفيت آب رودخانه در ايستگاه­ هاي مورد مطالعه بود، بنابراين بر اساس شاخص ­هاي زيستي كيفيت آب رودخانه ساري­سو در مناطق بالادست در ناحيه بدون آلودگي (اليگو ساپروبي) و در مناطق پايين­دست در ناحيه با آلودگي زياد (پلي ساپروبي) قرار داشت.

Macrobenthic communities typically change in response to alternation of the abiotic conditions and human interferences. The aim of this research was to study the macrobenthic community structure dynamics and a biological evaluation of water quality in Sari-Su River. For this purpose, samples were collected seasonally from four stations (Fountains, Agriculture, Rural and Urban) from 2016 to 2017. Samples were collected using Sorber sampler. A total of 1061 species belonging to eight order and eighteen families, including Ephemeroptera (46%), Diptera (40%), Oligocheta (7%), Odonata (4%) and Trichoptera (3%) were identified. The abundance and diversity of macrobenthos showed a significant spatial and temporal differences. The stations 1 (42%) and 2 (36%) have the highest densities of macrobenthic, station 4 in urban area (6%) has less. Multi-dimensional Scaling (MDS) and clustering analysis showed that, due to the frequency of Ephemeroptera and Diptera orders at stations 2, 3 and 4 of all seasons, the groups are separated in 4 separate sections. Also, the results indicate that the highest Shannon-Weaver (1.66) and Margalof (1.64) were in stations 2 and 3 and in all seasons. One-way analysis of variance showed that water temperature, pH and ammonia were significant difference between seasons. The Hillsenhof index was found to be the highest and lowest in spring (6.75) in autumn (6.25), respectively. There was significant correlations between the different index of biological and some water parameters. Garbage evacuation, agricultural drainage, animal waste are the main causes of the water quality decrease in the studied stations. According to water quality indicators of Sari-Su River, the upstream area are without pollution (Oligosaprobic) and down land area has the highest pollution (Polysaprobic).