چكيده فارسي :
اخيراً تجارت آب مجازي به‌عنوان يك ابزار جهت حل معضل كم‌آبي كشورهاي مناطق خشك مطرح شده است. بر اين اساس، كشورها و مناطق پرآب بايد كالاهاي با آب‌بري زياد را توليد و به كشورها و مناطق كم‌آب صادر كنند. در مطالعه حاضر، با بررسي وضعيت تجارت داخلي و بينالمللي آب مجازي در ايران در سال 1385 (به‌عنوان يك سال آبي نرمال)، كاربرد اين مفهوم در مديريت منابع آب كشور مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج محاسبات تحقيق نشان ميدهد كه در اين سال، حدود 18666 ميليون مترمكعب آب مجازي از طريق مبادله محصولات كشاورزي بين استانهاي كشور جابه‌جا شده است. استان فارس بزرگ‌ترين صادر كننده و استان تهران بزرگ‌ترين وارد كننده آب مجازي بودند. ميزان واردات آب مجازي كشور 9626 ميليون مترمكعب و ميزان صادرات آن 2226 ميليون مترمكعب بود. متوسط آبرانه سرانه در كشور 752 ليتر و ميزان خودكفايي آب كشور 82 درصد بوده است. به‌طور متوسط، هر كيلوگرم محصول صادراتي 1159 ليتر و هر كيلوگرم محصول وارداتي 677 ليتر آب مجازي داشته است. نتايج اين تحقيق نشان ميدهد كه استانهاي كرمان، هرمزگان و سمنان كه جزو استانهاي خشك كشور هستند، صادر كننده آب مجازي به ساير استانها و خارج كشور و در مقابل استانهاي پرباران گيلان، چهارمحال و بختياري، لرستان، كردستان، آذربايجان غربي و كهگيلويه و بويراحمد و كرمانشاه وارد كننده آب مجازي بوده‌اند. بنابراين، در ايران، امكان مديريت بهتر منابع آب از طريق اصلاح الگوي تجارت داخلي و خارجي آب مجازي وجود دارد. در اين راستا، اصلاح الگوي كشت محصولات كشاورزي و نيز اصلاح الگوي مصرف متناسب با محتواي آب مجازي محصولات كشاورزي مي‌تواند در بهبود وضعيت منابع آب كشور در بلندمدت مفيد واقع شود.
چكيده لاتين :
Recently, virtual water trade has been introduced as a tool to solve the water scarcity of dry regions. The concept holds
that water-rich countries and regions should produce and export water-intensive commodities to water-scarce countries
and regions. In this study, the status of domestic and international virtual water trade was studied to assess water
management in Iran in 2006 (which was considered as a normal year). The calculations showed that 18666 Mm3 of
virtual water was traded through the exchange of agricultural products between the provinces. Fars and Tehran
provinces were the largest exporter and importer of virtual water, respectively. Iran imported 9626 Mm3 and exported
2226 Mm3 of virtual water. Water footprint was 752 m3/cap/yr and water self-sufficiency was 82% in Iran. The virtual
water content of the exported and imported products was 1159 L/kg and 677 L/kg, respectively. The results showed that
water-scarce provinces such as Kerman, Hormozgan and Semnan were exporters of virtual water to other provinces and
abroad, whereas water-rich provinces such as Guilan, Chaharmahal and Bakhtiari, Lorestan, Kordestan, West
Azarbayjan, Kohgiloyeh and Boyr-Ahmad, and Kermanshah were the importers of virtual water. Therefore, water
management can be improved by the improvement in international and inter-province virtual water trade. For this
purpose, the cropping pattern and consumption pattern should be adapted to the virtual-water content of agricultural
products for the long-term water conditions in Iran.
